Μιλάω με μια φίλη μου για παιδιά και πόσο δυσκολεύονται οι νέοι γονείς να βάλουν όρια
Ο εκπαιδευτικός Μάριος Μάζαρης μοιράστηκε την ιστορία ενός παιδιού που ήρθε σε επαφή με την οριοθέτηση στα τρία χρόνια του – λίγες μέρες ήταν αρκετές για να αλλάξει η ζωή της οικογένειας.
Ο εκπαιδευτικός Μάριος Μάζαρης, δάσκαλος στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, έχει ξεχωρίσει και για την παρουσία του στα social media και κυρίως για τις πρωτοβουλίες που έχει πάρει στο δημοτικό σχολείο όπου διδάσκει.
Αυτή τη φορά έκανε μια ανάρτηση που έχει συγκεντρώσει ήδη πολλές εκατοντάδες likes καθώς αναφέρεται στο «καυτό» θέμα των ορίων, που απασχολεί ιδιαίτερα τους νέους γονείς. Σε αυτήν μοιράζεται τη σύντομη ιστορία ενός τρίχρονου παιδιού, το οποίο μια φίλη του είδε να αλλάζει εντυπωσιακά μέσα σε λίγες μέρες, από τη στιγμή που ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με την οριοθέτηση:
«Μιλάω με μια φίλη μου για παιδιά και πόσο δυσκολεύονται οι νέοι γονείς να βάλουν όρια. Είναι κάτι που παρατηρώ πολύ και σε παιδιά που συνεργάζομαι και γύρω μου. Ίσως δεν έχουν καταλάβει οι γονείς τι θα πει όριο, ίσως φοβούνται ότι θα είναι πολύ αυστηροί, ίσως δεν έχουν κουράγιο κιόλας. Το ζήτημα είναι ότι βλέπεις όλο και πιο πολύ παιδιά να θεωρούν ότι όλος ο κόσμος τους ανήκει και όλες οι συμπεριφορές είναι επιτρεπτές παντού. Δεν είναι υποχρεωμένα να τα ξέρουν αυτά από πριν, είναι παιδιά, εκεί όμως μπαίνουν οι ενήλικες ως αυτοί που θα τα εκ-παιδεύσουν.
«Μιλάω με μια φίλη μου για παιδιά και πόσο δυσκολεύονται οι νέοι γονείς να βάλουν όρια. Είναι κάτι που παρατηρώ πολύ και σε παιδιά που συνεργάζομαι και γύρω μου. Ίσως δεν έχουν καταλάβει οι γονείς τι θα πει όριο, ίσως φοβούνται ότι θα είναι πολύ αυστηροί, ίσως δεν έχουν κουράγιο κιόλας».
»Θα σου πω ένα παράδειγμα, μου λέει η φίλη. Πριν λίγες μέρες φιλοξενήσαμε ένα συγγενικό ζευγάρι με το παιδί τους στο σπίτι μας, κοντά στα τρία το παιδί. Με το που μπήκε το παιδί στο σπίτι, άρχισε να τα κατεβάζει όλα. Ντουλάπια, συρτάρια, αντικείμενα, πήγαινε από δωμάτιο σε δωμάτιο, έμπαινε κι έβγαινε, εξερευνούσε τον χώρο, ενώ οι γονείς του δεν του έλεγαν τίποτα. Έτσι του αρέσει του μικρού, έλεγαν, είναι ζωηρούλης. Εγώ από φόβο μην παρεξηγηθώ δεν είπα τίποτα, είχα όμως το άγχος μη σπάσει κάτι, να μαζέψω όσα ανακάτευε, μην τραυματιστεί, όλα αυτά. Κάποια στιγμή ήρθε ο σύντροφός μου και είδε το χάος του μικρού, τα έχασε.
»Άκου να σου πω φίλε μου, πλησίασε το παιδί και του είπε, εδώ μέσα δε λειτουργούμε έτσι. Αυτό εδώ δεν το πειράζουμε, γιατί είναι εύθραυστο και θα σπάσει. Αυτό είναι παλιό και το προσέχουμε, αυτό όχι για να μην τραυματιστούμε. Αυτό εδώ ναι, γιατί… αυτό όχι, γιατί… για καθετί στο σπίτι του εξηγούσε αν επιτρέπεται να το αγγίζουμε ή όχι.
»Το παιδί στην αρχή σάστισε. Δεν είχε συνηθίσει να του μιλάνε έτσι, να του εξηγούν κανόνες ή να του βάζουν όριο. Ο φίλος μου σκέφτηκε μήπως τον φόβισε τον μικρό. Σε πληροφορώ ότι για τις επόμενες τέσσερις μέρες ο μικρός ήταν από πίσωτου και έκανε ό,τι κι εκείνος. Πήγαινε μαζί του το πρωί στον φούρνο, στο σούπερ μάρκετ, τακτοποιούσαν μαζί τα πράγματα στο σπίτι, του μιλούσε και του εξηγούσε τα πάντα κι ο μικρός τα επαναλάμβανε κι έδινε κι ο ίδιος μετά τις ίδιες οδηγίες στον εαυτό του για να τα μάθει. Αυτό το κάνουμε έτσι…αυτό δεν το αγγίζουμε…όχιιιι…αυτό το πιάνουμε έτσι… Οι γονείς του το έβλεπαν και το σχολίασαν. Πώς το κάνατε αυτό; ρώτησαν.
«Το παιδί στην αρχή σάστισε. Δεν είχε συνηθίσει να του μιλάνε έτσι, να του εξηγούν κανόνες ή να του βάζουν όριο. Ο φίλος μου σκέφτηκε μήπως τον φόβισε τον μικρό. Σε πληροφορώ ότι για τις επόμενες τέσσερις μέρες ο μικρός ήταν από πίσω του και έκανε ό,τι κι εκείνος».
»Τα παιδιά θέλουν κουβέντα και χρόνο. Να τους δείξεις τι επιτρέπεται και τι όχι. Με ποιον τρόπο και με ποιον όχι. Να το κάνετε παρέα. Τα όρια δεν είναι τιμωρία, είναι καθοδήγηση. Τα παιδιά τα έχουν ανάγκη. Να νιώσουν ασφάλεια, ότι κάποιος τους δίνει οδηγίες πώς να ζήσουν τον κόσμο. Ότι κάποιος τους δίνει οδηγίες τι να προσέξουν. Ότι έχει την έννοια τους μην τραυματιστούν. Ότι κάποιος τα βλέπει και τους μιλάει. Βήμα βήμα».
Η Γαλλία θα πρέπει να περιορίσει τη χρήση των smartphones και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για τα παιδιά και τους εφήβους, ανακοίνωσε σήμερα μια επιτροπή ειδικών, την οποία προσέλαβε ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, εν μέσω της ολοένα και αυξανόμενης ανησυχίας για τον αρνητικό αντίκτυπό τους στο μυαλό των νέων.
Στα παιδιά ηλικίας κάτω των 11 ετών θα πρέπει να απαγορεύεται να έχουν κινητό τηλέφωνο, την ώρα που η χρήση των smartphone με πρόσβαση στο διαδίκτυο θα πρέπει να απαγορεύεται για οποιονδήποτε κάτω των 13 ετών, επισημαίνεται στην έκθεση.
Οι εφαρμογές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης θα πρέπει να απαγορεύονται για οποιονδήποτε κάτω των 15 ετών, προσθέτουν οι ειδικοί στην έκθεσή τους, και οι ανήλικοι άνω των 15 ετών θα πρέπει να έχουν πρόσβαση μονάχα σε πλατφόρμες που θεωρούνται «ηθικές». Οι βουλευτές θα πρέπει να επιφορτιστούν με την απόφαση ποιες πλατφόρμες μπορούν να θεωρηθούν «ηθικές», επισημαίνεται.
Θέλοντας να δώσει ώθηση στα ποσοστά δημοτικότητάς του, που ολοένα και φθίνουν, ο Μακρόν δεσμεύτηκε τον Ιανουάριο να ετοιμάσει αυστηρότερη νομοθεσία για να περιορίσει τον χρόνο των παιδιών μπροστά από τις οθόνες και τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Οι προσπάθειές του αντανακλούν την ολοένα και μεγαλύτερη ανησυχία που επικρατεί διεθνώς μεταξύ γονέων, ψυχολόγων και όσων χαράσσουν πολιτική ότι οι νέες τεχνολογίες ενδέχεται να προκαλούν μεγαλύτερη βλάβη παρά οφέλη στο μυαλό των νέων.
Πέρυσι, ο ομοσπονδιακός αρχίατρος στις ΗΠΑ είπε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα μπορούσαν να βλάψουν βαθιά την ψυχική υγεία των νέων ανθρώπων και κάλεσε τις τεχνολογικές εταιρείες να προστατεύσουν τα παιδιά, που βρίσκονται σε κρίσιμα στάδια της ανάπτυξης του εγκεφάλου.
Το πάνελ, επικεφαλής του οποίου είναι η νευρολόγος Σερβάν Μουτόν και ο καθηγητής ψυχιατρικής Αμίν Μπενιαμινά και στο οποίο συμμετέχουν επίσης ειδικοί στην εκπαίδευση, το δίκαιο και την τεχνολογία, παρέδωσε σήμερα τα ευρήματά του στον Μακρόν.
Προς το παρόν δεν έχει οριστεί χρονοδιάγραμμα για την κατάρτιση ενός νέου νομοσχεδίου και δεν είναι σαφές σε ποιο βαθμό ο πρόεδρος Μακρόν θα ακολουθήσει τις συστάσεις των ειδικών.
Η ομάδα των ειδικών επισημαίνει ότι οποιαδήποτε μελλοντική ενέργεια θα πρέπει να επικεντρωθεί στην αυστηροποίηση των κανονισμών για τις τεχνολογικές εταιρείες.
«Αυτές ευθύνονται κατά κύριο λόγο», υπογράμμισε η Μουτόν κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου.
Η έκθεση καταδεικνύει επίσης ότι η υπερβολική χρήση μιας ηλεκτρικής συσκευής έχει αντίκτυπο στον ύπνο των παιδιών και αποτελεί παράγοντα που οδηγεί στην παιδική παχυσαρκία, την ώρα που τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να αυξήσουν τους κινδύνους του άγχους και της κατάθλιψης.
Νέο σχέδιο αναφορικά με το ποινολόγιο των μαθητών, την επαναφορά των δικαιολογημένων και αδικαιολόγητων απουσιών και την ειδική θεσμοθέτηση ποινικών και οικονομικών ευθυνών των γονιών των μαθητών που συμμετέχουν στις καταλήψεις των σχολίων, ετοιμάζεται από το υπουργείο Παιδείας και Κυριάκο Πιερρακάκη.
Πιο συγκεκριμένα, μέλος αυτής της ομάδας παρουσίασε στο esos.gr τα βασικά σημεία των αλλαγών:
Γίνεται επαναφορά της διάταξης για την δυνατότητα αποβολής μαθητή μέχρι πέντε ημερών από τον Σύλλογο Διδασκόντων
Παρέχεται η δυνατότητα στον Διευθυντή του Σχολείου, με απόφασή του, να δίνει μέχρι τρεις ημέρες αποβολή.
Θα υπάρξει ειδική διάταξη για την ποινική ευθύνη των γονέων για τους μαθητές που κάνουν κατάληψη σχολείου.
Επίσης ειδική διάταξη για την οικονομική ευθύνη των οικογενειών σε περίπτωση που τα παιδιά τους έχουν προκαλέσει υλικές ζημιές σε σχολείο (π.χ. κατάληψη).
Μαθητής που τιμωρείται με αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος δεν θα επανέρχεται στο σχολείο από ο οποίο επιβλήθηκε η ποινή.
Θα αυστηροποιηθεί ο κανονισμός λειτουργίας των σχολείων .
Επανέρχεται ο θεσμός των δικαιολογημένων και αδικαιολόγητων απουσιών.
Οι αδικαιολόγητες απουσίες καθιερώνονται στις 40 και οι δικαιολογημένες στις 74.
Από την άλλη πλευρά, σε επεξεργασία βρίσκονται από το επιτελείο της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας τα μέτρα -απουσίες και «ποινολόγιο» – τα οποία ανακοινώθηκαν και θα ισχύσουν από τον ερχόμενο Σεπτέμβριο στα σχολεία.
Από τα μέτρα που ήδη ανακοινώθηκαν, επανεξετάζονται τα εξής:
Να μην εφαρμοστεί η μη εγγραφήτου μαθητή στο σχολείο όταν ο γονιός αρνείται να υπογράψει τον εσωτερικό κανονισμό.
Να τροποποιηθεί ή να αποσυρθεί τελείως ηθεσμοθέτηση του 15λεπτου καθυστέρησης προσέλευσης των μαθητών στην αίθουσα διδασκαλίας.
Να θεσμοθετηθεί η παραμονή στο σπίτι των μαθητές που παίρνουν αποβολή.
Να αλλάξει η διαδικασία αποφάσεων των Συλλόγων Διδασκόντων.
Να χρησιμοποιηθεί ο όρος απαγορεύεται η κατοχή των κινητών τηλεφώνων εντός του σχολείου.
Το «ποινολόγιο» των μαθητών – Τι ισχύει σήμερα
Το «ποινολόγιο» (παιδαγωγικά μέτρα χαρακτηρίζονται από το υπ. Παιδείας), το οποίο μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι Διευθυντές και οι εκπαιδευτικοί των σχολείων για την αντιμετώπιση κάθε παρεκκλίνουσας συμπεριφοράς μαθητών, προβλέπει:
προφορική παρατήρηση,
επίπληξη,
αποβολή από τα μαθήματα μίας (1) ημέρας,
αποβολή από τα μαθήματα δύο (2) ημερών,
αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος.
Πότε επιβάλλεται το παραπάνω «ποινολόγιο»
Η αποβολή μιας ή δύο ημερών επιβάλλεται εφόσον κρίνεται ότι τα παιδαγωγικά μέτρα ( προφορική παρατήρηση και επίπληξη),που έχουν προηγουμένως ήδη εφαρμοστεί δεν έχουν φέρει αλλαγή της στάσης του/της μαθητή/τριας ή αν πρόκειται για σοβαρή παρέκκλιση, έστω και μεμονωμένη.
Η «ποινή» της αλλαγής σχολικού περιβάλλοντος επιβάλλεται μόνο αν, επιπλέον των ανωτέρω, κρίνεται ότι δεν είναι δυνατή η επανόρθωση της παρέκκλισης εντός του ίδιου σχολικού περιβάλλοντος.
Το άγχος στον εργασιακό χώρο επιβαρύνει τη σωματική και ψυχική υγεία, οδηγεί σε χωρισμούς και αυξάνει τις καταχρήσεις, όπως προκύπτει από την ετήσια έρευνα της Headspace
Έρευνα που πραγματοποίησε η Headspace, μία εταιρεία που εξειδικεύεται σε εφαρμογές για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας, εξέτασε την κατάσταση της συναισθηματικής και σωματικής υγείας πάνω από 2.000 εργαζόμενων σε ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και σχεδόν 250 επικεφαλής τμημάτων ανθρώπινου δυναμικού και περισσότερων από 200 γενικών διευθυντών.
Τα συμπεράσματά της ίσως να μην μας προκαλούν τόσο μεγάλη έκπληξη…
Το άγχος στη δουλειά επηρεάζει κάθε πτυχή της ζωής μας
Όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές, το εργασιακό άγχος δεν τελειώνει στη δουλειά, αλλά ακολουθεί τους εργαζόμενους στο σπίτι, προκαλώντας σοβαρά προβλήματα στην προσωπική ζωή των εργαζομένων.
Σύμφωνα με την έκθεση, το 77% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι το εργασιακό άγχος επηρέασε αρνητικά τη σωματική τους υγεία και το 75% είπε ότι τους προκάλεσε αύξηση βάρους.
Επίσης, ένα εξίσου πάρα πολύ υψηλό ποσοστό (71%) ανέφερε ότι το άγχος της δουλειάς ήταν και αυτό που οδήγησε στο τέλος της σχέσης τους. Μάλιστα οι εργαζόμενοι της Gen X (άνθρωποι που γεννήθηκαν από 1965 έως το 1980) δήλωσαν σε ποσοστό 79% πως το εργασιακό άγχος ήταν η αιτία του χωρισμού ή του διαζυγίου τους.
Ένα 37% των εργαζομένων είπε ότι το εργασιακό άγχος επιβάρυνε σοβαρά την ψυχική τους υγεία, προκαλώντας αυτοκτονικό ιδεασμό ή οδηγώντας στη χρήση ουσιών.
Ποιος φταίει;
Ως βασικό παράγοντα πρόκλησης άγχους, η συντριπτική πλειονότητα (97%) όσων δήλωσαν πως έχει επιβαρυνθεί η ψυχική τους υγεία εξαιτίας της δουλειάς, έδειξε… τον διευθυντή. Οι λόγοι πολλοί: είτε γιατί αντιμετωπίζει τα μέλη της ομάδας άνισα (43%), είτε γιατί τους πιέζει να μην τηρούν τα ωράρια εργασίας (41%), είτε γιατί τους επιβάλλει έναν παράλογο όγκο δουλειάς (40%).
Στο γραφείο ή στο σπίτι;
Πάντως η παρουσία στο γραφείο, αντί για εξ αποστάσεως εργασία, φαίνεται πως έχει θετικό αντίκτυπο στη ζωή των ανθρώπων.
Συγκεκριμένα, το 53% των εργαζομένων ανέφερε ότι ο χώρος εργασίας τούς βοήθησε να βρουν μια κοινότητα ανθρώπων με παρόμοιες αντιλήψεις και υπόβαθρο. Επίσης, το 44% των εργαζομένων δήλωσε ότι ο χώρος εργασίας τους βοήθησε να δημιουργήσουν σχέσεις και να αισθάνονται λιγότερο μόνοι.
Νευροεπιστήμη: Ξεχάστε τo «λογική ή συναίσθημα». Η λογική μας ορίζεται από το συναίσθημα!
Πολλοί στη δυτική πνευματική παράδοση έχουν κληρονομήσει μια ιδέα, που οφείλεται κυρίως στους αρχαίους Έλληνες, ότι το συναίσθημα και η λογική είναι αντίθετα. Έχουμε συναισθήματα και σκέψεις, είμαστε όλοι «Διόνυσος μαζί με Απόλλωνα». Ωστόσο, ο νευροεπιστήμονας Αντόνιο Νταμάζιο προσφέρει μια αντίστιξη: μιλάει για τους «σωματικούς δείκτες», φυσιολογικές αποκρίσεις που καθοδηγούν τη λήψη αποφάσεων. Με άλλα λόγια, είναι συναισθήματα που καθορίζουν τη λογική μας.
Στην επαγγελματική μας ζωή, προσπαθούμε συχνά να είμαστε «επαγγελματίες». Προσπαθούμε να είμαστε αμερόληπτοι, αντικειμενικοί, λογικοί και συμβατοί. Εξισώνουμε τους συναδέλφους και «παρκάρουμε» τις προκαταλήψεις μας έξω, με το αυτοκίνητο. Όμως η ιδέα του Νταμάζιο για τους σωματικούς δείκτες το ανατρέπει όλο αυτό:
Δε μπορούμε να αφήσουμε έξω τις συναισθηματικές μας αποσκευές. Ο εγκέφαλός μας δεν χωρίζεται σε «λογική έναντι συναισθήματος». Αυτά αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο.
Τι σημαίνουν οι «σωματικοί δείκτες» του Νταμάζιο και πώς μπορεί να επηρεάζουν τη ζωή του καθενός μας;
Οι αποσκευές που κουβαλάμε
Οι αναμνήσεις δεν είναι απλώς εγκεφαλικές, επεισοδιακές στιγμές από το παρελθόν μας. Αν σας ζητήσω να φανταστείτε μια εικόνα της μητέρας σας την πρώτη μέρα στο σχολείο ή το πρώτο σας κατοικίδιο, δεν θα έχετε μόνο μια εικόνα. Έχετε επίσης μια σειρά συνοδευτικών συναισθημάτων — συχνά μπερδεμένων. Τα πάντα σχετικά με το συνειδητό μυαλό μας εμποτίζονται με αυτόν τον τρόπο με συναίσθημα. Ό,τι μάθαμε για τον κόσμο αποθηκεύεται λογικά και συναισθηματικά. Αυτό σημαίνει ότι όταν κοιτάξουμε τις διάφορες αλληλεπιδράσεις μας με τον έξω κόσμο, θα ανακαλύψουμε συνοδευτικά συναισθήματα, τα οποία είναι γνωστά ως «σωματικοί δείκτες».
Για παράδειγμα, ας φανταστούμε ότι η «Όλγα» είχε μόνο τοξικές σχέσεις. κάθε σύντροφος που είχε ήταν κακοποιητικός. Ως εκ τούτου, έχει αναπτύξει ορισμένους σωματικούς δείκτες κάθε φορά που βιώνει τοξικές συμπεριφορές στους συντρόφους της. Όταν κάποιος την υποτιμά, είναι περιφρονητικός ή είναι ιδιαίτερα μυστικοπαθής για ορισμένα πράγματα, η Όλγα έχει μια σπλαχνική, σωματική απόκριση. Η καρδιά της χτυπάει γρήγορα, το κεφάλι της πονάει, οι παλάμες της ιδρώνουν, δεν κοιμάται και ούτω καθεξής.
Σύμφωνα με τον Νταμάζιο, αυτοί οι δείκτες θα συνεχίσουν να επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνουμε μια απόφαση. Η Όλγα μπορεί να εγκαλέσει τον σύντροφό της για τη συμπεριφορά του. Μπορεί να φύγει μακριά και να τον αφήσει. Ή μπορεί να αποφασίσει να διατηρήσει αυτή την τοξικότητα στη ζωή της.
Βρίσκουμε σωματικούς δείκτες σε κάθε τομέα της ζωής – κάθε αρένα που περιλαμβάνει σημαντικές αποφάσεις και περιλαμβάνει «ιστορία». Οι προηγούμενες συναντήσεις μας με το Χ ή το Υ θα καθορίσουν πώς θα ανταποκριθούμε σωματικά και συναισθηματικά στην εκ νέου συνάντηση του Χ ή του Υ στο μέλλον. Τα συναισθήματά μας καθορίζουν τις παραμέτρους της περίσκεψής μας.
Εφαρμογή των δεικτών
Αν γνωρίζουμε ότι φέρνουμε πολλά από τον εαυτό μας σε κάθε κατάσταση, πώς μπορούμε να προσαρμοστούμε; Πώς μπορούμε να εφαρμόσουμε την υπόθεση του Νταμάζιο στην καθημερινή μας ζωή; Ακολουθούν τρεις συμβουλές:
Αποκατάσταση και επισκευή:
Μόλις είχες μια σκληρή συζήτηση με κάποιον – έναν συνάδελφο, έναν προϊστάμενο ή έναν εργαζόμενο στην ομάδα σας. Δεν ήταν μια επίσημη προειδοποίηση, αλλά δεν απείχε και πολύ. Όντας άνθρωπος, έχεις μπει σε αμυντική και άβολη κατάσταση. Αποφεύγεις αυτό το άτομο όσο το δυνατόν περισσότερο. Η επικοινωνία μειώνεται στο ελάχιστο. Ο «σωματικός δείκτης» τώρα είναι ένας δείκτης έντασης. Το πρόβλημα είναι ότι πρέπει να συνεργαστείτε με αυτό το άτομο. Δεν μπορείτε απλώς να «παγώσετε» ένα μέλος της ομάδας σας.
Σύμφωνα με μια μελέτη του 2016 σχετικά με τις «δύσκολες συνομιλίες» που αφορούν νοσοκόμες από την Αυστραλία, ένα από τα βασικά στοιχεία για την αποκατάσταση μιας σχέσης μετά τη συνομιλία είναι η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης. Η «απώλεια προσώπου» είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας που βλάπτει μια σχέση. Έτσι, ο καλύτερος τρόπος για να το επιδιορθώσετε είναι να υπενθυμίσετε σε κάποιον τις επιτυχίες του. Δώστε του πάλι εργασίες. Δείξτε ότι εξακολουθείτε να τον/την εμπιστεύεστε και να τον/την σέβεστε.
Συναισθηματική συνήχηση:
Η αξιοποίηση της δύναμης των σωματικών δεικτών είναι βασικό στοιχείο του μάρκετινγκ και είναι γνωστό εδώ και δεκαετίες (αν όχι με την ορολογία του Νταμάζιο). Ο Ντον Ντρέιπερ των «Mad Men» – χρησιμοποιώντας μία φράση της Μάγια Αγγέλου μέσα από την έντεχνη πλοκή του σεναρίου – είπε: «Οι άνθρωποι δεν θα ξεχάσουν ποτέ πώς τους κάνεις να νιώθουν» – και υπάρχει αλήθεια σε αυτό.
Όταν πουλάς ένα προϊόν, χρειάζεται αυτό να συνδεθεί με κάποιο είδος συναισθήματος. Πρέπει να έχει ένα αφήγημα. Εάν αυτό που λες δεν έχει συναισθηματική απήχηση, τότε δεν θα πάει καλά. Για να το κάνεις αυτό, πρέπει να σκεφτείς μία ιστορία με την οποία οι άνθρωποι να μπορούν να σχετιστούν συναισθηματικά.
Πέρα από την περιγραφή της θέσης:
Οι σωματικοί δείκτες αναθεωρούν ένα σημαντικό σημείο της συναισθηματικής νοημοσύνης ευρύτερα: ο καθένας έχει τις δικές του ιστορίες να πει και το δικό του ταξίδι στο τώρα. Όταν κάποιος μπαίνει στο δωμάτιο, έχει στην πλάτη του ένα φορτηγό με αποσκευές. Αυτό μπορεί να έχει να κάνει με έννοιες, όπως «Πώς μοιάζει η σκληρή δουλειά;» ή μπορεί να είναι συναισθηματικοί σωματικοί δείκτες.
Έτσι, χρειάζεται να είμαστε προσεκτικοί στις αντιδράσεις των συναδέλφων μας και, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, να επικοινωνούμε ουσιαστικά μεταξύ μας. Μάθετε λίγα πράγματα για τη ζωή κάποιου. Είναι εύκολο σε έναν χώρο εργασίας να πηγαίνετε από συνάντηση σε συνάντηση και να βλέπετε την εργασιακή ιδιότητα κάποιου πριν από την ετικέτα του ονόματός του. Αλλά το να συναναστρεφόμαστε ουσιαστικά ο ένας με τον άλλο δεν είναι μόνο συναισθηματικά έξυπνο. Θα κάνει επίσης πιο αποτελεσματικές τις αλληλεπιδράσεις μας. Θα μας κάνει όλους καλύτερους (και) στη δουλειά μας.
Για σκέψου ένα λεπτό… Πόσους φίλους πραγματικούς έχεις; Και όταν λέμε φίλους εννοούμε ανθρώπους, σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο Robin Dunbar, που θα ήθελες να προσκαλέσεις σε ένα προσωπικό γεγονός όπως έναν γάμο. Αν δυσκολευτείς να “μαζέψεις” κόσμο για τα γενέθλιά σου, μην ανησυχήσεις. Θα πρέπει, ωστόσο να σκεφτείς αν αυτό έχει σχέση με την… ηθική σου.
Ας δούμε όμως πώς εξηγείται αυτό.
Θεωρείς τον εαυτό σoυ ένα άτομο με υψηλές ηθικές αξίες; Εάν η απάντησή σου είναι ναι, είναι πιο πιθανό να μην είσαι κοινωνικά δημοφιλής. Οι επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον αποκάλυψαν ότι οι ηθικά επικεντρωμένοι άνθρωποι τείνουν να έχουν λιγότερο χιούμορ. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι άλλοι δεν τους συμπαθούν τόσο πολύ.
Oι ερευνητές διεξήγαγαν 4 πειράματα για να αποδείξουν τη θέση τους. Κατά τη διάρκεια των πρώτων βημάτων ανακάλυψαν ότι οι ενάρετοι άνθρωποι δεν εκτιμούν ούτε κάνουν αστεία που θα παραβίαζαν τις αξίες τους. Αυτό συμβαίνει επειδή αυτοί οι άνθρωποι θα αμφιβάλλουν για την ηθική τους, εάν τύχει να γελάσουν με ακατάλληλο χιούμορ. Και αυτό αποδεικνύει ότι η ηθική τους καταπνίγει την αίσθηση του χιούμορ.
Αλλά όπως όλοι γνωρίζουμε, το να έχουμε αίσθηση του χιούμορ, μπορεί να είναι κάτι πολύ χρήσιμο για τις σχέσεις μας και τη γενικότερη εικόνα μας. Οι άνθρωποι με χιούμορ πιστεύεται ότι είναι πιο έξυπνοι, πιο αστείοι και φιλικοί. Ορισμένοι ειδικοί λένε ότι είναι ένα από τα στοιχεία όπου βασίζεται η κολλητή φιλία. Επιπλέον, μπορεί επίσης να προβλέψει την επιτυχία των σχέσεών σου.
Σε μια πρόσθετη σειρά πειραμάτων, οι ερευνητές συγκέντρωσαν στοιχεία για την ηθική ταυτότητα 70 υπαλλήλων. Στη συνέχεια, οι συνάδελφοί τους, βαθμολόγησαν την αίσθηση του χιούμορ των συμμετεχόντων και έδειξαν πόσο τους συμπαθούσαν, καθώς και τη δημοτικότητά τους μεταξύ άλλων συναδέλφων. Τα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν ότι οι ηθικoί υπάλληλοι θεωρήθηκαν λιγότερο χιουμορίστες και λιγότερο δημοφιλείς μεταξύ των συναδέλφων τους.
Οι αριθμοί μίλησαν, όμως, σίγουρα αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να χαλαρώσεις τις ηθικές σου αξίες για να έχεις περισσότερους φίλους. Μια εξήγηση δίνεται μόνο και ο καθένας ας αποφασίσει για τον εαυτό του…
Πρόσφατα ο Χρήστος Χωμενίδης έγραψε ένα άρθρο στο Capital για τα αποτελέσματα των εξετάσεων της PISA και τις ταξικές διαφοροποιήσεις στις επιδόσεις των μαθητών. Όπως σωστά σημείωνε, όλοι γνωρίζουμε ότι το ελληνικό σχολείο πάσχει, γι΄αυτό και όσες οικογένειες θέλουν να επενδύσουν στη μόρφωση των παιδιών τους, τα στέλνουν στο φροντιστήριο και όσοι έχουν την οικονομική άνεση τους κάνουν και ιδιαίτερα. Έτσι θα σπουδάσουν σε καλές Σχολές, θα φύγουν στο εξωτερικό για μεταπτυχιακά, θα βρουν καλές δουλειές. Για τους κάτω, έγραφε ο Χρήστος Χωμενίδης, θα μείνουν οι κακοπληρωμένες δουλειές, αυτές που δεν απαιτούν μόρφωση και δεξιότητες.
Ετσι κι αλλιώς, προσέθετε, τα παιδιά αυτά είναι «εξ απαλών ονύχων εθισμένα στα Instagram, στο Tik Tok και σε όποια άλλη εφαρμογή προκύψει». Δεν ξέρω αν το έγραψε τυχαία ή είχε διαίσθηση, αλλά έπεσε διάνα.
Γιατί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα συμπεράσματα του διαγωνίσματος της PISA, συμπέρασμα που αφορά όλα τα παιδιά από όλες τις χώρες που μετείχαν και όχι μόνο τα ελληνόπουλα, είναι ότι πιθανώς οι κακές τους επιδόσεις -που έχουν μάλιστα και παρελθόν, από το κακό στο χειρότερο πάμε εδώ και χρόνια- να έχουν σχέση με τη χρήση του κινητού.
Με δυο λόγια, φαίνεται ότι οι μαθητές που αφιερώνουν πολύ χρόνο στο κινητό τους τα πάνε χειρότερα στο σχολείο, εμποδίζουν και τους συμμαθητές τους να προοδεύσουν αποσπώντας την προσοχή τους από τα μαθήματα και -ακούστε και αυτό- νιώθουν άβολα και δυσάρεστα με τη ζωή τους. Εχουν δηλαδή και ψυχολογικές συνέπειες.
Σύμφωνα με μελέτες, η ψυχική υγεία των μαθητών σε όλο τον κόσμο άρχισε να παρουσιάζει σημάδια υποχώρησης από το 2012 και μετά, ακριβώς δηλαδή την εποχή που έκαναν την εμφάνισή τους τα smartphones και τα social media. Δεν είναι τυχαίο το εύρημα ότι οι μισοί μαθητές που συμμετείχαν στις εξετάσεις της PISA δήλωσαν ότι ένιωθαν άγχος και εκνευρισμό αν δεν είχαν το κινητό τους κοντά, όπως δεν είναι μάλλον τυχαίο, και το ότι αυτοί οι μαθητές ήταν οι λιγότερο ευχαριστημένοι με τη ζωή τους.
Να το θέσουμε και διαφορετικά:
Δεν ξέρω ποιος το είπε ή ποιος το έγραψε, όσο και αν το γκούγκλαρα δεν το βρήκα, αλλά είχε απόλυτο δίκιο. Το διάβασμα δεν είναι μια φυσική διαδικασία, είναι κάτι που μαθαίνεται και απαιτεί και μια πειθαρχία. Αν τα σημερινά παιδιά αφιερώνουν όλο τον χρόνο τους στην οθόνη, δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να διαβάσουν. Η απόσπαση προσοχής γίνεται χρόνιο φαινόμενο. Και αυτό εμποδίζει τη μόρφωσή τους και την εξέλιξή τους.
Συνηθίζουν να αφιερώνουν την προσοχή τους σε ανώδυνα βιντεάκια 2-3 λεπτών και γρήγορα βαριούνται. Πώς μετά να κάτσουν να διαβάσουν ένα βιβλίο 500 σελίδων; Αλλά φυσικά ικανοποιητική μόρφωση με βιντεάκια δεν νοείται. Αν δεν διαβάσεις δεν πας πουθενά… Γι΄αυτό και ορισμένοι συζητούν στα σοβαρά, να απαγορευθούν τελείως τα κινητά από τα σχολεία. Νομίζω ότι έχουν δίκιο. Και θα έπρεπε να το δούμε και στην Ελλάδα και στα ελληνικά σχολεία.
Ξαναγυρίζω στα συμπεράσματα της PISA, έτσι όπως τα ανέλυσε ο Derek Thompson για το περιοδικό «Atlantic». Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι μαθητές που αφιερώνουν λιγότερο από μια ώρα χρόνου στις εφαρμογές και τις πλατφόρμες, είχαν 50 βαθμούς υψηλότερη βαθμολογία στα μαθηματικά, σε σχέση με εκείνους τους μαθητές που αφιέρωναν πάνω από 5 ώρες. (Ορισμένες φορές η στατιστική μας λέει το αυτονόητο. Όταν αφιερώνεις 5 ώρες στο κινητό βλέποντας βιντεάκια, πώς θα αποδώσεις σε οτιδήποτε…)
Ένα δεύτερο συμπέρασμα είναι όμως ότι η χρήση των κινητών στα σχολεία δημιουργεί μια γενικότερα πιο χαλαρή ατμόσφαιρα και όπως σημειώνει ο Andreas Schleicher, που ήταν επικεφαλής της έρευνας της PISA, και οι μαθητές που δηλώνουν ότι νιώθουν ότι η χρήση των κινητών από τους συμμαθητές τους τους αποσπά την προσοχή, επίσης είχαν χαμηλές επιδόσεις στα μαθηματικά. Τρίτον, οι μισοί μαθητές δήλωσαν ότι ένιωθαν άγχος όταν δεν είχαν το κινητό μαζί τους και αυτή η «αγωνία του κινητού» φαίνεται ότι επηρεάζει το πόσο καλά τα πάνε στις εξετάσεις.
Υπάρχουν και άλλα στοιχεία και δεδομένα. Οι μαθητές -σύμφωνα με αυτές τις μελέτες- που είναι κολλημένοι στο κινητό τους, παίρνουν λιγότερες σημειώσεις και συγκρατούν λιγότερες πληροφορίες από το μάθημα στην τάξη, οι μαθητές που στέλνουν συνεχώς μηνύματα έχουν χειρότερες επιδόσεις στα μαθήματα και -αυτό είναι το καλύτερο- οι μαθητές που υποχρεώθηκαν να παραδώσουν το κινητό τους σε πειράματα που έγιναν στα σχολεία, τελικά έγραψαν καλύτερα στις εξετάσεις.
Με άλλα λόγια φαίνεται ότι τα smartphones έχουν εξελιχθεί σε όπλα μαζικής απόσπασης προσοχής για τους μαθητές και αυτό απαιτεί μια απάντηση. Όπως έγραψε ένας ψυχολόγος και αναφέρεται στο άρθρο που επικαλούμαι στο «Atlantic», και μόνο η παρουσία ενός κινητού στο οπτικό μας πεδίο, μας αποσπά την προσοχή. Ακόμα και ένα κλειδωμένο κινητό στην τσέπη μας ή πάνω στο τραπέζι, φωνάζει για να μας αποσπάσει την προσοχή.
Αυτά είναι τα δεδομένα, τώρα πρέπει να γίνει σοβαρή συζήτηση για το πώς θα αντιμετωπιστεί το φαινόμενο. Ο Χρήστος Χωμενίδης έγραφε, πάλι σωστά, ότι μια απόφαση να απομακρυνθούν τα κινητά από τις τάξεις θα βρει αντιμέτωπους τους καθηγητές και τους γονείς που δεν θα θέλουν να δυσκολέψουν και να ζορίσουν τους κανακάρηδές τους. Αλήθεια λέει, χαμός Θα γίνει στα σχολεία, επανάσταση. Αλλά μετά μην μας εκπλήσσουν οι επιδόσεις μας στην PISA. Ούτε ότι ένα σημαντικό ποσοστό αποφοίτων των πανεπιστημίων μας είναι λειτουργικά αναλφάβητοι!
«…Στην τουαλέτα του σχολείου δεν μπορεί να πάει ένας μαθητής σε ώρα διαλείμματος γιατί βγάζουν τικ-τοκ. Ή σε βιντεοσκοπούν από πάνω από το τειχάκι…»
Αυτά μού έλεγε προχθές μια φίλη που ο γιος της φοιτά σε δημόσιο γυμνάσιο στο κέντρο της Αθήνας. Μού είχε πέσει το σαγόνι.
Τι θα έπρεπε να κάνει ο υπουργός Παιδείας, εφόσον λάμβανε γνώση της παραπάνω παρανοϊκής κατάστασης; Να απαγορέψει τα κινητά. Δια ροπάλου. Εάν ο οποιοσδήποτε μαθητής έφερνε, άντε άνοιγε, το κινητό του στο σχολείο -έστω και εκτός τάξης- εκείνος μεν να υφίστατο βαριά πειθαρχική ποινή, η συσκευή δε να κατήσχετο οριστικά και αμετάκλητα. Να ένοιωθε στο πετσί του τόσο το παιδί όσο και οι γονείς του την επιβολή της πολιτείας προς όφελος της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Αμ δε! Ας υποθέσουμε ότι ο Κυριάκος Πιερρακάκης υπέγραφε ένα τέτοιο μέτρο. Και εννοούσε να εφαρμοστεί. Πολλοί θα τον συνέχαιραν για την τόλμη του. Από την αρχή ωστόσο, οι ίδιοι οι δάσκαλοι και οι καθηγητές θα αντιδρούσαν. Ίσως όχι ανοιχτά. Ίσως να μην τον κατήγγελλαν πως θέλει να επιβάλει στα σχολεία στρατιωτικό νόμο, ότι δεν διαθέτει ενσυναίσθηση, ευαισθησία απέναντι στα παιδιά και στους εφήβους που είναι από τη φύση τους ανέμελοι, ζαβολιάρηδες, χαριτωμένα παραβατικοί… Θα αντιδρούσαν μουλωχτά. Θα αγνοούσαν στην πράξη την υπουργική απόφαση. Θα έκαναν τα στραβά μάτια. Άντε τις πρώτες μέρες να κρατούσαν τα προσχήματα, να κλείδωναν δυό-τρία κινητά στο ντουλάπι. Πριν αλέκτωρ φωνήσαι, θα τα επέστρεφαν στους ιδιοκτήτες τους, κάνοντας τους βεβαίως-βεβαίως αυστηρή σύσταση –»μην τολμήσεις να ξανακουβαλήσεις το μαραφέτι εδώ, μαύρος Πιερρακάκης που σε έφαγε!» Κι έτσι το μέτρο θα έπεφτε σε αχρησία όπως αναρίθμητοι νόμοι και διατάξεις στην Ελλάδα…
Γιατί; Διότι πάρα πολλοί από τους διδάσκοντες δεν είναι διατεθειμένοι να συγκρουστούν. Όχι με τα παιδιά, με τους γονείς. Να αντιμετωπίσουν μαμάδες στα πρόθυρα της νευρικής κρίσης. Μπαμπάδες έτοιμους να τσαμπουκαλευτούν. Δικαιολογεί ο μισθός τους τέτοια ψυχική φθορά; Κάλλιο να βάζουν στα παιδιά άριστους -συμπαθητικούς στη χειρότερη- βαθμούς. Κάλλιο να λένε στους γονείς γλυκά λόγια, «το Μαράκι μας είναι μάλαμα… αφαιρείται απλώς κάπου-κάπου… ο Τάκης, καταλαβαίνετε, περνάει κάπως δύσκολη εφηβεία…», παρά να γίνονται οι κακοί της υπόθεσης. Κανείς, στο κάτω-κάτω, δεν απειλεί να κρίνει επί της ουσίας το εκπαιδευτικό τους έργο. Να τους αξιολογήσει στα σοβαρά. Εφόσον θέλει να επενδύσει μια οικογένεια στη μόρφωση, υπάρχουν τα φροντιστήρια. Για τους πιο εύπορους τα ιδιαίτερα. Ειδάλλως, όπως το λέει ο τραγουδοποιός Κώστας Λειβαδάς σε ένα σπαρακτικό τραγούδι του, «Η Βίκυ δεν θα Σπουδάσει».
(Για να μην κατηγορηθώ πως τσουβαλιάζω, γράφω και υπογραμμίζω ότι συναντάς και ευσυνείδητους, φωτισμένους, χαρισματικούς δασκάλους σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Η αφοσίωσή τους στον σκοπό, ακόμα και υπό συνθήκες εξαιρετικά αντίξοες, τους καθιστά συν τοις άλλοις ηρωικούς.)
Ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα του διεθνούς μαθητικού διαγωνισμού PISA. Χύθηκαν δάκρυα, κροκοδείλια έστω. Η Ελλάδα κατετάγη τεσσαρακοστή τέταρτη ανάμεσα σε ογδόντα μία χώρες. Τα δεκαπεντάχρονα Ελληνάκια έγραψαν χαμηλότερα από τον μέσο όρο και στα μαθηματικά και στην κατανόηση κειμένου και στις φυσικές επιστήμες. Οι επιδόσεις μας έχουν πάρει την κατιούσα – το 2010 βρισκόμασταν σε εντυπωσιακά καλύτερη θέση. «Χάνονται», λένε, «τα τρίτα τέταρτα της μάθησης ενός σχολικού έτους». Τις πταίει;
Δεν χρειάζεται, νομίζω, να είναι κανείς συνωμοσιολόγος για να συναρτήσει την εικόνα της μέσης εκπαίδευσης με τη ρότα που έχουμε πάρει γενικά. Με τη σκληρή ταξική στροφή.
Διαμορφώνεται -το έχω ξαναγράψει- μια κοινωνία δύο ταχυτήτων. Δύο κόσμων. Οι «πάνω», οι οικονομικά προνομιούχοι, θα έχουν ουσιαστική πρόσβαση στην παιδεία – εγκύκλια και ευρύτερη. Θα φοιτούν σε καλά πανεπιστήμια, θα ασκούν ακριβοπληρωμένα επαγγέλματα, θα απολαμβάνουν το «ευ ζην» τους διαβάζοντας βιβλία, θεατριζόμενοι, ταξιδεύοντας, παραθερίζοντας σε ειδυλλιακούς προορισμούς.
Οι «κάτω» θα την κουτσοβγάζουν κολλημένοι σε οθόνες, καταναλώνοντας σκυλοκαβγάδες στην τηλεόραση, κουτσομπολιά και μαζικές υστερίες στο διαδίκτυο. Λόγω ανεπαρκούς ειδίκευσης, θα ασκούν διεκπεραιωτικά επαγγέλματα. Οι θέσεις εργασίας θα φθίνουν εξαιτίας της τεχνολογικής επανάστασης, της επέλασης της τεχνητής νοημοσύνης. Το κράτος θα τους ενισχύει με επιδόματα για να μην εξεγερθούν. Για να βρίζουν απλώς από τους καναπέδες τους, για να παπαγαλίζουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τις παρόλες του κάθε δημαγωγού, απατεώνα ή διαταραγμένου. Προσχηματικά και μόνο θα εξοργίζονται για το επίπεδο των σχολείων. Τα παιδιά τους θα είναι, έτσι κι αλλιώς, εξ απαλών ονύχων εθισμένα στο ίνσταγκραμ, στο τικ-τοκ και σε όποια άλλη εφαρμογή προκύψει.
Θέλετε απόδειξη για τα παραπάνω; Η υπεροχή των μαθητών που προέρχονταν από ευνοϊκό κοινωνικο-οικονομικο-πολιτισμικό περιβάλλον ήταν στον διαγωνισμό PISA 76 μονάδες.
Ανέκαθεν υπήρχαν, θα μού πείτε, πλούσιοι και φτωχοί. Γόνοι της άρχουσας τάξης και παρίες. Υπήρχε εντούτοις η ευλογημένη κοινωνική κινητικότητα. Ένα προικισμένο παιδί, ακόμα και αν ξεκινούσε από το μηδέν, συχνά έβρισκε τον δρόμο του. Πρόκοβε. Χαρακτηριστικά τα παραδείγματα δύο εκ των σημαντικότερων ηγετών του ελληνικού 20ου αιώνα, του Γεωργίου Παπανδρέου και του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Αμφότεροι προέρχονταν από οικονομικά καχεκτικές οικογένειες της επαρχίας. Για να μη μιλήσουμε για επιστήμονες, καλλιτέχνες και αυτοδημιούργητους επιχειρηματίες.
Οι δίαυλοι της κοινωνικής κινητικότητας έχουν πλέον στενέψει αφόρητα. Στενεύουν ολοένα. Σε ολόκληρο το δυτικό ημισφαίριο. Στις ΗΠΑ τα καλά πανεπιστήμια έχουν τόσο ακριβύνει, ώστε έχουν γίνει απρόσιτα για τη μεσαία τάξη.
Δεν είναι ιστορικά πρωτοφανές οι ελίτ να καταντάνε κληρονομικές. Περίκλειστες. Αυτοτροφοδοτούμενες. Συμβαίνει σε κοινωνίες που τρώνε τις σάρκες τους. Βαδίζοντας προς την οριστική τους παρακμή. Όπως μάλλον συμβαίνει με τη Δύση στις μέρες μας.-
Ο νομικός εκπρόσωπος της ΟΙΕΛΕ Γ. Μελισσάρης μιλά για τα συμβόλαια «μηδενικών ωρών» και για τους τεράστιους κινδύνους που κρύβει η εφαρμογή τους για τους ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς
Την περασμένη εβδομάδα η ΟΙΕΛΕ, με αφορμή διαρροή του Υπουργείου Εργασίας στην «Καθημερινή» που έκανε λόγο για εφαρμογή συμβολαίων «κατά παραγγελία» (συμβόλαια μηδενικών ωρών ή on demand) στο χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης, εξέδωσε σχετική ανακοίνωση που επεσήμαινε τον τεράστιο κίνδυνο που διατρέχουν τα (εναπομείναντα) εργασιακά δικαιώματα των εκπαιδευτικών που εργάζονται σε ιδιωτικά σχολεία, Φροντιστήρια και Κέντρα Ξένων Γλωσσών. Απέστειλε, δε, επιστολή προς τον Υπουργό Παιδείας, ζητώντας την παρέμβασή του και τη δέσμευση ότι δεν θα απεμπολήσει το συνταγματικά καθορισμένο εποπτικό ρόλο του Υπουργείου στην ιδιωτική εκπαίδευση.
Σήμερα, ο Γιώργος Μελισσάρης, νομικός σύμβουλος της ΟΙΕΛΕ με πολύχρονη ενασχόληση με το εργατικό δίκαιο, απαντά σε ερωτήσεις της Ομοσπονδίας για τα συμβόλαια μηδενικών ωρών και τις συνέπειες της ενδεχόμενης εφαρμογής τους στο χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης.
Είστε ίσως ο μοναδικός νομικός του εργατικού δικαίου που επισημαίνετε το τελευταίο διάστημα τον κίνδυνο η εφαρμογή ευρωπαϊκής οδηγίας (Οδηγία (ΕΕ) 2019/1152 της 20ής Ιουνίου 2019 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου) να οδηγήσει σε συμβόλαια «μηδενικών ωρών». Τι ακριβώς είναι αυτά τα συμβόλαια και πώς μπορεί να εφαρμοστούν στον ευρύτερο ιδιωτικό τομέα;
Και η ΟΙΕΛΕ είναι η μοναδική, όπως δήλωσα και δημόσια, δευτεροβάθμια συνδικαλιστική οργάνωση που ασχολήθηκε σοβαρά και εξέδωσε ανακοίνωση για ένα τόσο σοβαρό ζήτημα. Οι συμβάσεις μηδενικών ωρών είναι μια μορφή ευέλικτης εργασίας κατά την οποία τα χρονικά όρια της εργασίας δεν είναι εκ των προτέρων καθορισμένα. Από τη μία έχουμε την υποχρέωση του εργαζομένου να είναι διαθέσιμος για εργασία όπως και όταν απαιτείται, από την άλλη ο εργοδότης δεν είναι απαραίτητα υποχρεωμένος να δώσει στον εργαζόμενο οποιαδήποτε εργασία. Η καταβολή του μισθού γίνεται αναλόγως των ωρών της πραγματικής εργασίας που θα προσφέρει ο εργαζόμενος, μετά την πρόσκληση του εργοδότη. Η μορφή αυτή της άτυπης απασχόλησης ήταν για αρκετό χρονικό διάστημα διαδεδομένη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ιδίως στη Μεγάλη Βρετανία όπου το φαινόμενο ανθεί (υπολογίζεται ότι οι απασχολούμενοι με τέτοιες συμβάσεις είναι πάνω από 1,3 εκατομμύρια άνθρωποι), υπάρχει όμως η τάση περιορισμού του, ακριβώς λόγω της κατάχρησης εκ μέρους των εργοδοτών αλλά και της τεράστιας εργασιακής ανασφάλειας που γεννά στους εργαζόμενους. Η πρακτική δείχνει ότι εφαρμόζεται σε αρκετούς τομείς του ιδιωτικού τομέα (σε κάποιες χώρες και στο δημόσιο) και ιδίως στη διαμονή και εστίαση, υγεία και κοινωνική εργασία, εμπόριο, εκπαίδευση κλπ. Με τη σημερινή απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων στην Ελλάδα, τη λεγκαλιστική προσέγγιση των εργασιακών ζητημάτων από την Επιθεώρηση Εργασίας («ό,τι λέει ο νόμος») και την ατιμωρησία των εργοδοτών από καταχρηστικές συμπεριφορές, είναι, κατά τη γνώμη μας, δεδομένο ότι η μορφή αυτή της απασχόλησης θα γενικευτεί σε όλο τον ιδιωτικό τομέα.
Σε πρόσφατη διαρροή του Υπουργείου Εργασίας δια του τύπου, υπάρχει αναφορά για εφαρμογή συμβολαίων μηδενικών ωρών και στην ιδιωτική εκπαίδευση. Πώς θα μπορούσε να συμβεί αυτό και ποιοι είναι οι κίνδυνοι που προκύπτουν για τους ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς και το νομοθετικό καθεστώς που διέπει το χώρο μας;
Το Υπουργείο Εργασίας δείχνει να αγνοεί τη διπλή υπόσταση της σύμβασης εργασίας του ιδιωτικού εκπαιδευτικού και συγκεκριμένα ότι, στο πλαίσιο της εποπτείας της ιδιωτικής εκπαίδευσης από το Υπουργείο Παιδείας, κάθε σύμβαση ολοκληρώνεται με το «διοριστήριο», δηλ. την έγκριση από το εποπτεύον Υπουργείο Παιδείας της σύναψης της εργασιακής σχέσης (εργασία εκπαιδευτικού σε ιδιωτικό σχολείο χωρίς διοριστήριο απαγορεύεται).
Αν η επερχόμενη ρύθμιση δώσει τη δυνατότητα εισαγωγής των συμβάσεων μηδενικών ωρών στην εκπαίδευση, τίθενται σε κίνδυνο οι εξής βασικοί όροι της εργασιακής σχέσης των εκπαιδευτικών:
i. Δεν θα ασκείται στην ουσία η απαραίτητη εποπτεία των ιδιωτικών σχολείων από τις αρμόδιες Δ/νσεις Εκπαίδευσης, αφού δεν θα μπορεί να προκύψει η τήρηση του υποχρεωτικού ωραρίου των εκπαιδευτικών (όμοιο με των δημοσίων), η τήρηση του ωρολογίου προγράμματος, η επαρκής και των προτέρων κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών ανά τάξη, τμήμα κλπ.
ii. Ουσιαστικά θα τεθεί σε κίνδυνο ο ίδιος ο θεσμός των αναπληρωτών, αφού ο ιδιοκτήτης του σχολείου θα μπορεί να αντλεί από μία δεξαμενή εργαζομένων με σύμβαση μηδενικών ωρών (η οποία, μέχρι την πραγματική απασχόλησή τους, θα είναι ανέξοδη για αυτόν), τον εκπαιδευτικό ή εκπαιδευτικούς εκείνους που θα αναπληρώσουν τον κωλυόμενο ή απόντα, για όσες ώρες ο ιδιοκτήτης επιθυμεί.
iii. Θα καταργηθεί κατ’ουσίαν το ίδιο το διοριστήριο, αφού δεν θα αναγράφεται πλέον σε αυτό ένας από τους πλέον βασικούς όρους εργασίας, δηλ. τα χρονικά όρια αυτής.
iv. Θα υπάρξει τεράστιο θέμα με την αναγνώριση της προϋπηρεσίας στο ΑΣΕΠ αφού οι εργαζόμενοι με τέτοιες συμβάσεις δεν θα συμπληρώνουν την προϋπόθεση της συνεχούς υπηρεσίας τουλάχιστον δύο (2) σχολικών ετών με πλήρες εβδομαδιαίο ωράριο ή με αναγωγή αυτού στο υποχρεωτικό, την οποία σήμερα ο νόμος επιβάλει.
v. Όσο για τους εκπαιδευτικούς των φροντιστηρίων και των ΚΞΓ, όπου απουσιάζει η άμεση κρατική συμμετοχή στην πρόσληψή τους, οι συνέπειες θα είναι εξαιρετικά δυσμενείς. Και τούτο διότι θα εκλείψουν οι συμβάσεις εργασίας εγγυημένων ωρών απασχόλησης, ενώ οι εργοδότες (τουλάχιστον μεγάλος αριθμός αυτών) θα μετατρέψουν τις συμβάσεις των εκπαιδευτικών σε συμβάσεις μηδενικών ωρών έτσι ώστε να μπορούν ανά πάσα στιγμή να ανακυκλώνουν ανέξοδα το προσωπικό. Αυτό θα οδηγήσει όχι μόνο σε εργασιακή ανασφάλεια αλλά και στη διόγκωση του αισθήματος φόβου και αποδοχής κάθε αυθαιρεσίας, λόγω του κινδύνου απώλειας του ελάχιστου αυτού εισοδήματος των εκπαιδευτικών. Επιπλέον, είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν, οι έχοντες ορισμένου χρόνου συμβάσεις (η μεγάλη πλειονότητα αυτών) θα συμπληρώνουν τον απαιτούμενο αριθμό των 120 ενσήμων για να λαμβάνουν το επίδομα ανεργίας τους καλοκαιρινούς μήνες.
Ασχολείστε στενά με το χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης τα τελευταία 3 χρόνια. Πώς βλέπετε να διαμορφώνονται οι εργασιακές σχέσεις των ιδιωτικών εκπαιδευτικών μετά την εφαρμογή του Νόμου Κεραμέως; Τι θα πρέπει να προσέχουν οι συνάδελφοι και πότε θεωρείτε ότι θα πρέπει να καταγγέλλουν στην ΟΙΕΛΕ και στις αρχές παραβιάσεις της νομοθεσίας;
Η ιδιωτική εκπαίδευση και ιδίως οι λειτουργοί της, έγιναν για άλλη μία φορά, πεδίο εξυπηρέτησης των συμφερόντων των ιδιοκτητών (της μερίδας εκείνων που η ιδιωτική εκπαίδευση θεωρείται τόπος κερδοφορίας και όχι τμήμα της συλλογικής προόδου), υπό την έννοια ότι την προηγούμενη 4ετία οι ρυθμίσεις που εισήχθησαν διακρίνονταν από την θεσμοθέτηση πάγιων εργοδοτικών αιτημάτων (όπως ήταν η μη αιτιολόγηση της απόλυσης κλπ.). Οι συνέπειες της εφαρμογής του Ν. 4713/2020 είναι εδώ, καταδεικνύονται δε καθημερινά από τα δελτία τύπου της ΟΙΕΛΕ, με κυρίαρχες αυτές των απολύσεων (εκδικητικών ή μη), των αυθαίρετων συμπεριφορών (μονομερείς μεταβολές των όρων εργασίας-μειώσεις ωραρίου κλπ.) αλλά και τη συνεχιζόμενη εργασιακή εξουθένωση των εκπαιδευτικών, ιδίως από την περίοδο της πανδημίας και μετά. Σε αυτό πρέπει να προσθέσουμε τα ολοένα αυξανόμενα φαινόμενα ηθικής παρενόχλησης σε βάρος εκπαιδευτικών, από κάποιους ιδιοκτήτες αλλά και από τους ίδιους του γονείς, φαινόμενα που επηρεάζουν κατά πολύ και την ποιότητα των εκπαιδευτικών υπηρεσιών των ίδιων των εργαζομένων αλλά και του σχολείου προς τους μαθητές του. Για το ζήτημα αυτό ετοιμάζουμε, σε συνεργασία με την ΟΙΕΛΕ, ειδικό σεμινάριο το επόμενο διάστημα, για τα αίτια του φαινομένου και τους τρόπους αντιμετώπισής του. Ακριβώς λόγω της κατάστασης αυτής, πολλοί εκπαιδευτικοί σπεύδουν να αποχωρήσουν με συνταξιοδότηση, ακόμα και πρόωρη, προκειμένου να προστατεύσουν και την ψυχική τους υγεία (λόγω του μεγάλου ενδιαφέροντος, θα υπάρξει ειδική ενημέρωση, σε συνεργασία με την ΟΙΕΛΕ, για συνταξιοδοτικά θέματα των εκπαιδευτικών, το προσεχές διάστημα). Σε κάθε περίπτωση, προτρέπουμε τους εκπαιδευτικούς να απευθύνονται στους Συλλόγους τους-μέλη της ΟΙΕΛΕ, για κάθε παραβίαση της εκπαιδευτικής και εργατικής νομοθεσίας, έτσι ώστε να γίνονται οι απαραίτητες νομικές κινήσεις από την Ομοσπονδία.
Χαρακτηριστικό δείγμα της πρωτοφανούς κατάστασης ανελευθερίας που επικρατεί εδώ και μια τριετία στο χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης, αλλά και του εντεινόμενου φαινομένου του bullying από γονείς σε ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς, είναι το περιστατικό που μας κατήγγειλαν εκπαιδευτικοί που υπηρετούν σε ιδιωτικό σχολείο της Αττικής.
Ναι, συνέβη κι αυτό: Η διοίκηση ιδιωτικού σχολείου σε πρόσφατη συνεδρίαση του Συλλόγου Διδασκόντων, απηύθυνε συστάσεις(!) στους εκπαιδευτικούς να μην προβαίνουν σε πολιτικού χαρακτήρα αναρτήσεις στα social media, διότι οι γονείς «διαφωνούν έντονα» και «ζητούν την κεφαλή τους επί πίνακι»!
Αυτό καταγγέλλει η Ομοσπονδία ιδιωτικών εκπαιδευτικών (ΟΙΕΛΕ) η οποία κάνει λόγο για «βαθύ μεσαίωνα» σε ορισμένα ιδιωτικά σχολεία, τονίζοντας ότι η ελεύθερη έκφραση συνιστά θεμελιώδες, οικουμενικό ανθρώπινο δικαίωμα και προστατεύεται από το Σύνταγμα και από εγχώριες και διεθνείς συνθήκες.
Ωστόσο η ελεύθερη έκφραση συνιστά θεμελιώδες, οικουμενικό ανθρώπινο δικαίωμα και προστατεύεται από το Σύνταγμα και από εγχώριες και διεθνείς συνθήκες. Σύμφωνα με το άρθρο 14 παρ. 1 του Συντάγματος, «καθένας μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασμούς του, τηρώντας του νόμους του Κράτους». Η ελευθερία της γνώμης και της έκφρασης προβλέπεται από το άρθρο 19 της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα από το 1948, ενώ στο άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αναφέρεται πως «ο κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα ελευθερίας της έκφρασης. Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει της ελευθερία διατήρησης της άποψης του, καθώς επίσης και του δικαιώματος να αναζητά και να μεταδίδει πληροφορίες και ιδέες χωρίς την παρέμβαση οποιασδήποτε κρατικής αρχής σε όλο τον κόσμο».
Όπως σωστά επισημαίνει η ΟΙΕΛΕ, η βαθμιαία μετατροπή των ιδιωτικών σχολείων σε αμιγείς επιχειρήσεις όπου ο βαθμός παιδαγωγικής ελευθερίας και αυτονομίας έχει συρρικνωθεί και έχει καταργηθεί επί της ουσίας ο ρόλος του Συλλόγου Διδασκόντων, είναι προϊόν της χαριστικής υπέρ των ιδιοκτητών των ιδιωτικών σχολείων πολιτικής που εφάρμοσε η προηγούμενη κυβέρνηση. Αποκορύφωμα της πολιτικής αυτής η ψήφιση του Ν. 4713/2020 (Νόμος Κεραμέως) που απορρύθμισε πλήρως το εργασιακό καθεστώς των ιδιωτικών εκπαιδευτικών.
Οι γονείς, διαπιστώνοντας ότι ο ιδιωτικός εκπαιδευτικός απολύεται πλέον ελεύθερα, χωρίς καμιά αξιολογική διαδικασία ή αιτιολόγηση, πιέζουν ολοένα και περισσότερο και διεκδικούν ακόμη και την εκδίωξη εκπαιδευτικών, αν οι βαθμοί είναι χαμηλότεροι από αυτό που προσδοκούσαν ή αν αυτοί κάνουν παρατηρήσεις στα παιδιά για τη συμπεριφορά τους. Έτσι, τα φαινόμενα νεανικής παραβατικότητας και αναρχίας οξύνονται στα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, καθώς οι τρομοκρατημένοι εκπαιδευτικοί δεν μπορούν να ασκήσουν τον παιδαγωγικό τους ρόλο, από φόβο μήπως βρεθούν αντιμέτωποι με μαινόμενους γονείς.
Μεγάλη ευθύνη έχουν και οι διοικήσεις κάποιων (ευτυχώς, όχι όλων) των ιδιωτικών σχολείων που δεν προστατεύουν ούτε το κύρος του σχολείου, ούτε τους εργαζόμενους. Το καταγγελλόμενο φαινόμενο παρέμβασης των γονέων στην πολιτική έκφραση και στα φρονήματα των εκπαιδευτικών όμως είναι μια πολύ ανησυχητική εξέλιξη και αποτελεί προάγγελο δεινών για το χώρο της Παιδείας.
Η ΟΙΕΛΕ καλεί τις διοικήσεις των ιδιωτικών σχολείων να μην υποκύπτουν στις γονεϊκές πιέσεις και να υπερασπίζονται τους εκπαιδευτικούς και το έργο τους προς όφελος των παιδιών και της ποιότητας των παρεχόμενων εκπαιδευτικών υπηρεσιών. Δηλώνει, δε, ότι είναι έτοιμη να προσφύγει σε εγχώρια και ευρωπαϊκά όργανα εναντίον οποιουδήποτε, διοικούντα ή γονέα, επιχειρήσει να καταστρατηγήσει απαράγραπτα δικαιώματα των εκπαιδευτικών, ιδίως δε της ελευθερίας της έκφρασης που αποτελεί θεμέλιο της δημοκρατίας.
Mε την αναμενόμενη καθολική επικράτηση της ΝΔ και τη συγκρότηση ισχυρής αυτοδύναμης κυβέρνησης, ανοίγει ο δρόμος των μεγάλων αλλαγών και των μεταρρυθμίσεων στον τομέα της εκπαίδευσης, όπου “πεδίο δόξης λαμπρόν” διαμορφώνεται για μεγάλες επιχειρήσεις και επενδυτικά σχήματα.
Θέμα χρόνου καθίσταται πλέον η αναθεώρηση του πολυσυζητημένου άρθρου 16 του Συντάγματος, που θα καταστήσει εφικτή τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων και άλλων ιδιωτικών φορέων παροχής τριτοβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης-κατάρτισης.
Στην προοπτική αυτή ποντάρουν πολυεθνικά funds και εγχώρια επιχειρηματικά σχήματα που σπεύδουν να επενδύσουν στον κλάδο, δημιουργώντας τις απαραίτητες βάσεις για τη μετέπειτα ίδρυση-λειτουργία εκπαιδευτηρίων πανεπιστημιακού επιπέδου.
«Πίτα» 2,4 δισ. σε προγράμματα
Πρώτο βήμα η εξαγορά ιδιωτικών “κολλεγίων”, Ινστιτούτων Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ) και οργανισμών παροχής μεταλυκειακής εκπαίδευσης. Ισχυρό δέλεαρ ο πακτωλός των ευρωπαϊκών κονδυλίων που θα εισρεύσουν τα επόμενα χρόνια στην Ελλάδα για την υλοποίηση προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης νέων αποφοίτων Λυκείου και ανέργων έως 29 ετών.
Υπολογίζεται ότι μόνον μέσω των προγραμμάτων που έχουν ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης, θα διατεθεί 1 δισ. για την κατάρτιση ανέργων σε ψηφιακές και «πράσινες» δεξιότητες. Σε άλλα προγράμματα επαγγελματικής και μεταλυκειακής εκπαίδευσης, κατάρτισης ανέργων κλπ. Υπολογίζεται ότι θα διατεθούν επιπλέον 1,4 δισ. ευρώ μέχρι το 2027.
Εξαγορές – Η κίνηση της BCP
Στις προοπτικές αυτές, σε συνδυασμό με τη μελλοντική λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων ποντάρει ασφαλώς το αμερικανικό-πολυεθνικό fund BC Partners, που πριν από ενάμισυ μήνα έδωσε 225 εκατ. ευρώ για να εξαγοράσει το 85% του ΙΕΚ “Ακμή” και του Metropolitan College.
Σχεδιασμούς για περαιτέρω επέκταση του BCP στον τομέα εκπαίδευσης στην Ελλάδα υποδηλώνει το γεγονός ότι πρόσφατα δημιούργησε μία νέα θυγατρική, κάτω από την οποία θα “στεγάσει” όλες τις συμμετοχές του σ’ αυτόν τον κλάδο. Η εταιρεία ξεκίνησε με αρχικό καφάλαιο 95 εκατ. ευρώ, το οποίο θα αυξηθεί με την εισφορά των μετοχών του ΙΕΚ Ακμή και άλλων μελλοντικών συμμετοχών.
Το πολυεθνικό fund που έχει έχει ήδη ισχυρή παρουσία στις τηλεπικοινωνίες και στα media έχοντας εξαγοράσει τις Wind -Forthnet/Nova και το 50% του Alpha TV, γίνεται τώρα ισχυρός παίκτης και στον τομέα υπηρεσιών εκπαίδευσης-επαγγελματικής κατάρτισης. Επόμενος στόχος του η δημιουργία ιδιωτικού πανεπιστημίου και η παροχή υπηρεσιών online learning. Πλήρωσε ακριβά την πρώτη του επένδυση στο ΙΕΚ Ακμή (περίπου 16 φορές τα περυσινά κέρδη του), αλλά οι προοπτικές είναι ιδιαίτερα θετικές.
Ετοιμάζονται οι μεγάλοι «παίκτες»
Η κίνηση της BCP εκτιμάται ότι θα αποτελέσει καταλύτη εξελίξεων και αφετηρία διεργασιών στον κλάδο. “Απαντήσεις” αναμένονται από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις του κλάδου, που ελέγχουν πάνω από 75% της αγοράς. Σε πρωταγωνιστικό ρόλο οι BCA College, Aegean Omiros College, Mediterranean College, Νew York College, Athens Tech College, City College,
Σημαντικές επενδύσεις σε συνδυασμό με κινήσεις εξαγορών αναμένονται και σε χαμηλότερες βαθμίδες του τομέα παροχής υπηρειών εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης – ακόμη και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, όπου αναμένεται σταδιακ΄’η ενίσχυση της παρουσίας ιδιωτικών πιχειρήσεων.
Η Premia Properties που εξαγόρασε τις εγκαταστάσεις των Εκπαιδευτηρίων Δούκα στον Παράδεισο Αμαρουσίου, συνεργάζεται τώρα με την εταιρεία των εκπαιδευτηρίων, σχεδιάζοντας επέκταση με ίδρυση ιδιωτικών σχολείων σε μεγάλες επαρχιακές πόλεις: Η Premia θα αποκτά τα ακίνητα, και τα Εκπαιδευτήρια Δούκα θα αναλαμβάνουν το εκπαιδευτικό έργο.
Στο χώρο της μεγάλης ανάπλασης στο Ελληνικό θα επενδύσουν δημιουργώντας νέα εκπαιδευτικά συγκροτήματα το Κολλέγιο Αθηνών και τα Εκπαιδευτήρια Κωστέα-Γείτονα (Costeas-Geitonas School). Μιά άλλη μεγάλη επένδυση θα πραγματοποιηθεί στον Αλιμο, όπου θα δημιουργηθεί νέο σχολικό συγκρότημα από τα Ελληνογαλλικά Εκπαιδευτήρια «Saint-Paul – Δελασάλ».
Ολοι οι επενδυτικοί σχεδιασμοί βασίζονται στην εκτίμηση-πρόβλεψη ότι τα επόμενα χρόνια η ιδιωτική εκπαίδευση θα κερδίζει συνεχώς έδαφος σε όλες τις βαθμίδες- δευτεροβάθμια, μεταλυκειακή, επαγγελματική και πανεπιστημιακή.
Στην σημερινή εποχή υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη ότι μορφωμένος είναι ο άνθρωπος που έχει πολλά πτυχία. Στην πραγματικότητα, η μόρφωση δεν καθορίζεται από τα πτυχία που έχουμε αλλά από την συμπεριφορά! Συμπεριφορά που έχει διαμορφωθεί από το οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο έχουμε μεγαλώσει. Αξίες και ιδανικά που έχουμε υιοθετήσει από τους γονείς μας και βάση αυτών πορευόμαστε στην ζωή!
Πόσοι άνθρωποι, έχουν αμέτρητα πτυχία, μεταπτυχιακό, ακόμη και διδακτορικό αλλά η απαράδεκτη συμπεριφορά τους τους κάνει υποδεέστερους; Πόσοι άνθρωποι είναι σε υψηλές θέσεις του επαγγελματικού στίβου αλλά η κατάχρηση της εξουσίας τους δεν συμβαδίζει με το κύρος και την αξιοπιστία που πρέπει να είχαν λόγω των ανώτερων σπουδών τους;
Γιατί πολύ απλά η μόρφωση που αποκτάμε από τις σπουδές μας και η συμπεριφορά που έχουμε δεν είναι αλληλένδετα! Οι σπουδές, μας δίνουν τα απαραίτητα εφόδια και τις γνώσεις για να ανταπεξέλθουμε στο επάγγελμα το οποίο έχουμε επιλέξει. Οσο σπουδαίες και αν θεωρούνται, δεν μπορούν να μας κάνουν απαραίτητα σωστό άνθρωπο!
Η μόρφωση δεν αντικαθιστά τις αρχές που παίρνουμε από την οικογένεια μας όπως την ευγένεια, την ηθική, την αξιοπρέπεια.
Είναι πολύ σημαντικό να αφήσουμε το στίγμα μας σε αυτή την ζωή λόγω της προσωπικότητας μας και όχι μόνο λόγω της επαγγελματικής μας καταξίωσης! Η μόρφωση δεν είναι θέμα τίτλων σπουδών, είναι θέμα ανατροφής!
Κηδεμόνας ζώου, βουλεύτρια, προσωπικό καθαρισμού: Η συμπεριληπτική γλώσσα, ο σεξισμός και η «κορεκτίλα»
Μιχάλης Στούκας
Τι είναι η συμπεριληπτική γλώσσα; – Πυροσβέστης/πυροσβέστρια, μαία/μαιευτής, βουλευτής/βουλεύτρια – Οι οδηγίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου – Ο ρόλος Παπαδημούλη για τη χρήση της «inclusive language» – Τέλος στις λέξεις που αναπαράγουν σεξιστικές προκαταλήψεις και στερεότυπα για τα φύλα
Ακούγοντας ή διαβάζοντας κάποιος ή κάποια για συμπεριληπτική γλώσσα, δεν θα δώσει ιδιαίτερη σημασία γιατί πιθανότατα θα θεωρήσει ότι αφορά κάποιον επιστημονικό όρο της Γλωσσολογίας. Αν όμως μάθει ότι η συμπεριληπτική γλώσσα ονομάζεται και ουδέτερη ως προς το φύλο ή μη σεξιστική γλώσσα, θα προβληματιστεί και μάλλον θα αναζητήσει περισσότερα στοιχεία γι’ αυτή. Με τη συμπεριληπτική γλώσσα, που δεν αφορά μόνο γλωσσολόγους, αλλά όλες και όλους μας θα ασχοληθούμε στο σημερινό μας άρθρο.
Συμπεριληπτική γλώσσα (inclusive language) Ο όρος «συμπεριληπτική γλώσσα», προέρχεται από το αγγλικό inclusive language. Στο επίσημο έγγραφο του Ευρωκοινοβουλίου (2018) που φέρει την υπογραφή του αντιπροέδρου του (και ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ) Δημήτρη Παπαδημούλη, ο οποίος είναι πρόεδρος της ομάδας Υψηλού Επιπέδου για την Ισότητα των Φύλων και την Διαφορετικότητα διαβάζουμε τα εξής:
«Το 2008 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ήταν ένας από τους πρώτους διεθνείς οργανισμούς που εξέδωσαν πολυγλωσσικούς οδηγούς χρήσης ουδέτερης προς το φύλο γλώσσας. Θεωρώ (εννοείται ο κ. Παπαδημούλης) θετικό το γεγονός ότι έκτοτε, πολλά άλλα θεσμικά όργανα και οργανισμοί έχουν εκδώσει θεσμικούς οδηγούς». Δέκα χρόνια αργότερα η Ομάδα Υψηλού Επιπέδου για την Ισότητα των Φύλων και τη Διαφορετικότητα επικαιροποίησε τον συγκεκριμένο Οδηγό. Ας δούμε πώς ορίζει η Ομάδα αυτή του Ευρωκοινοβουλίου τη συμπεριληπτική ή ουδέτερη ως προς το φύλο γλώσσα:
«Ή ουδέτερη ως προς το φύλο γλώσσα είναι ένας γενικός όρος ο οποίος καλύπτει τη χρήση μη σεξιστικής γλώσσας, συμπεριληπτικής γλώσσας ή δίκαιης ως προς το φύλο γλώσσας. Σκοπός της ουδέτερης ως προς το φύλο γλώσσας είναι να αποφεύγονται επιλογές λέξεων στις οποίες μπορεί να αποδοθεί χαρακτήρας προκατάληψης, διάκρισης ή απαξίωσης, επειδή υπονοούν ότι ένα βιολογικό ή κοινωνικό φύλο είναι ο κανόνας. Η χρήση δίκαιης και συμπεριληπτικής ως προς το φύλο γλώσσας συντελεί επίσης στη μείωση έμφυλων στερεοτύπων, προάγει την κοινωνική αλλαγή και συμβάλλει στην επίτευξη της ισότητας των φύλων. Η ουδέτερη ή συμπεριληπτική ως προς το φύλο γλώσσα δεν είναι απλώς ζήτημα πολιτικής ορθότητας. Η γλώσσα αντανακλά και επηρεάζει δυναμικά νοοτροπίες, συμπεριφορές και αντιλήψεις».
Σύμφωνα με το Collins English Dictionary, το μόνο από τα μεγάλα ξένα λεξικά που περιέχει τον όρο «inclusive language» , αυτή είναι: «Γλώσσα που αποφεύγει τη χρήση κάποιων εκφράσεων ή λέξεων που θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι αποκλείουν συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων, ιδιαίτερα λέξεις για το φύλο όπως «άνδρας», «άνδρες» (περιληπτικά) και αρσενικές αντωνυμίες που θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι αποκλείουν (τις) γυναίκες».
Οι οδηγίες του Ευρωκοινοβουλίου για τις διάφορες γλώσσες
Στο πολυγλωσσικό περιβάλλον του Ευρωκοινοβουλίου, σύμφωνα με την έκθεσή του στην οποία αναφερθήκαμε είναι αναπόφευκτο να υπάρξουν οδηγίες και αναφορές για κάθε «κατηγορία» από αυτές. Έτσι υπάρχουν:
Γλώσσες με φυσικά γένη (όπως τα αγγλικά, τα δανικά και σουηδικά), στις οποίες τα ουσιαστικά που δηλώνουν πρόσωπα είναι ως επί το πλείστον ουδέτερα ως προς το φύλο, ενώ υπάρχουν ειδικές για κάθε φύλο προσωπικές αντωνυμίες.
Η γενική τάση στις γλώσσες αυτές είναι να μειωθεί στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό η χρήση έμφυλων όρων (σημ. έμφυλος=αυτός που αφορά τα δύο φύλα, ιδιαίτερα σε θέματα ισότητας). Η γλωσσική στρατηγική που χρησιμοποιείται στην πλειονότητα των περιπτώσεων σε αυτές τις γλώσσες είναι η «ουδετεροποίηση». Προκειμένου να αποφεύγονται αναφορές στο φύλο μπορούν να χρησιμοποιούνται ουδέτεροι ως προς το φύλο όροι, δηλαδή λέξεις που δεν έχουν έμφυλο χαρακτήρα και αναφέρονται στους ανθρώπους γενικότερα και όχι σε γυναίκες ή άνδρες (π.χ. οι λέξεις chairman – chairwoman, διευθυντής – διευθύντρια, αντικαθίστανται από τις λέξεις chair – chairperson, spokesman- spokeswoman ,επίσημος/ επίσημη εκπρόσωπος αντικαθίστανται από τη λέξη spokeperson κλπ.).
Γλώσσες με γραμματικά γένη (όπως τα γερμανικά, λατινογενείς γλώσσες και οι σλαβικές γλώσσες), στις οποίες κάθε ουσιαστικό έχει γραμματικό γένος και το γραμματικό γένος των ουσιαστικών που δηλώνουν πρόσωπα συμπίπτει, κατά κανόνα με το φύλο του προσώπου στο οποίο αναφέρονται. Δεδομένου ότι είναι σχεδόν αδύνατο από λεξιλογική άποψη, να δημιουργηθούν ευρέως αποδεκτοί ουδέτεροι ως προς το φύλο τύποι από υπάρχουσες λέξεις στις εν λόγω γλώσσες, έχουν αναζητηθεί και συστηθεί εναλλακτικές προσεγγίσεις στη διοικητική και πολιτική γλώσσα. Η «θηλυκοποίηση» (δηλαδή η χρήση του αντίστοιχου θηλυκού τύπου όρων αρσενικού γένους ή η χρήση αμφότερων των τύπων) είναι μια προσέγγιση που χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο σε αυτές τις γλώσσες, ιδίως σε κείμενα επαγγελματικού περιεχομένου όπως στην περίπτωση επαγγελματικών τίτλων που αναφέρονται σε γυναίκες.
Τέλος σε γλώσσες χωρίς γένη (όπως τα εσθονικά, τα φιλανδικά και τα ουγγρικά), στις οποίες δεν υπάρχουν γραμματικά γένη ούτε για τα ουσιαστικά ούτε για τις αντωνυμίες, δεν χρειάζεται καμία ειδική στρατηγική για να εξασφαλιστεί η συμπεριληπτική ως προς το φύλο χρήσης τους, εκτός από τις πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις που εξετάζονται στις ειδικές οδηγίες γι’ αυτές τις γλώσσες.
«Έμφυλη γλώσσα» τα Ελληνικά, κατά το Ευρωκοινοβούλιο
Στο τέλος της έκθεσης του Ευρωκοινοβουλίου, δίνονται «ειδικές οδηγίες για τα ελληνικά». Σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης και τον κ. Παπαδημούλη που την προσυπογράφει, τα «ελληνικά είναι μια γλώσσα που διαθέτει όχι μόνο τρία γένη (αρσενικό, θηλυκό, ουδέτερο) αλλά και τα αντίστοιχα άρθρα. Κατά συνέπεια, δεν μπορεί να γίνεται λόγος για ουδέτερη ως προς το φύλο γλώσσα. Τα ελληνικά είναι έμφυλη γλώσσα και κατ’ ανάγκη ισχύουν οι κανόνες της».
Γενική χρήση του αρσενικού γένους: Στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες το αρσενικό γένος χρησιμοποιείται για να δηλώσει όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως, ενώ το θηλυκό χρησιμοποιείται αποκλειστικά για τις γυναίκες. Το πρόβλημα σε γλώσσες όπως η αγγλική και η γαλλική ξεκινά ίσως από την ταύτιση του λεξήματος «άνθρωπος» με το λέξημα «άνδρας» (man, homme). Στην ελληνική, η λέξη «άνθρωπος» είναι μεν αρσενικού γένους αλλά αναφέρεται σαφώς σε ανθρώπους κάθε φύλου, επιτρέποντάς μας κατ’ αρχήν να εξακολουθήσουμε να χρησιμοποιούμε ιστορικές εκφράσεις όπως «δικαιώματα του ανθρώπου» ή «επιτροπή σοφών».
Προκειμένου να μην επιβαρύνονται τα κείμενα, θα πρέπει να αποφεύγεται η χρήση των άρθρων στο αρσενικό γένος όταν πρόκειται για αναφορά σε άνδρες και γυναίκες (ο/η πρόεδρος, ο/η υπουργός, ο/η βουλευτής, του/της πολιτικού, του/της ιατρού κλπ.), όπως και των διπλών τύπων· είτε πρόκειται για επαγγέλματα (μεταφραστής-μεταφράστρια) είτε για μετοχές. Μπορεί να χρησιμοποιείται ο γενικός (αρσενικός) τύπος στην ονομαστική πληθυντικού (οι μαθητές, οι ενδιαφερόμενοι κλπ.).
Η έκθεση του Ευρωκοινοβουλίου προτείνει τη χρήση του πληθυντικού που είναι κοινή και για τα δύο γραμματικά γένη (π.χ. πρόεδροι, υπουργοί, βουλευτές, πολιτικοί) και αλλού, όπου αυτό είναι εφικτό, τη χρήση εναλλακτικού όρου στον πληθυντικό (π.χ. αντί για καθηγητής, καθηγήτρια να χρησιμοποιείται η λέξη εκπαιδευτικοί). Δεν παίρνει όμως υπόψη της ότι εκπαιδευτικοί είναι ακόμα οι νηπιαγωγοί και οι δασκάλες/δάσκαλοι. Το παράδειγμα που χρησιμοποιεί είναι λανθασμένο! Προτείνει επίσης τη χρήση της προστακτικής (π.χ. για υποψηφίους «αναφέρετε το όνομα και τη διεύθυνσή σας»). Ένα απολύτως ασαφές και ακατανόητο παράδειγμα…
Και ακόμα: τη χρήση παθητικής φωνής (αντί «ο πρόεδρος διαβιβάζει τα έγγραφα στις αρμόδιες υπηρεσίες» να γίνεται «τα έγγραφα διαβιβάζονται στις αρμόδιες υπηρεσίες», όπου αυτή ενδείκνυται). Έτσι έχουμε όμως κατάργηση του υποκειμένου (ο πρόεδρος) και ασάφεια («τα έγγραφα διαβιβάζονται»). Πώς διαβιβάζονται τα έγγραφα; Αυτόματα;
Προτείνει τέλος τη χρήση πληθυντικού αριθμού συνοδευόμενη την πρώτη φορά μόνο από ονοματικό προσδιορισμό του τύπου («… οι αγρότες, άνδρες και γυναίκες…») προκειμένου να μην επιβαρύνεται το κείμενο με επαναλήψεις διπλών τύπων. Δηλαδή αν αντί για τα παραπάνω, πει ή γράψει κάποιος «…οι αγρότες και οι αγρότισσες…», επιβαρύνεται το κείμενο;
Βέβαια, στο τέλος της σχετικής παραγράφου και οι ίδιοι οι συντάκτες της έκθεσης, αναγνωρίζουν ότι: «Μπορεί ωστόσο να υποστηριχθεί επίσης ότι η γενική, περιεκτική λειτουργία του αρσενικού τύπου είναι, σε αυτές τις περιπτώσεις, τόσο συνήθης και προφανώς και προφανής, εξίσου για τους ομιλητές και για τις ομιλήτριες η συχνότητά τους, ώστε να μην χρειάζεται εκτεταμένη παρέμβαση στην έως τώρα πρακτική». Αφού λοιπόν δεν χρειάζεται «εκτεταμένη παρέμβαση» για ποιο λόγο την κάνατε;
Στη συνέχεια το Ευρωκοινοβούλιο δέχεται ότι για ορισμένες λέξεις αρκεί το άρθρο για διάκριση του φύλου π.χ. ο κύριος/η κυρία βουλευτής, ο κύριος/η κυρία γραμματέας, ο κύριος/η κυρία δικηγόρος κλπ. Είναι γνωστό εδώ και καιρό ωστόσο ότι κόμματα της αριστεράς αποκαλούν τις γυναίκες βουλευτές βουλευτίνες ή… βουλεύτριες.
«Οι αποκλειστικά θηλυκοί τύποι που δημιουργήθηκαν σε ορισμένες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται κυρίως στον καθημερινό, προφορικό λόγο («αστυνομικίνα», «εφοπλιστίνα», «πρωθυπουργίνα»), αποτυπώνοντας το γεγονός ότι όλο και περισσότερες γυναίκες διευρύνουν τους επαγγελματικούς τους ορίζοντες και αναλαμβάνουν περισσότερα αξιώματα», γράφει η έκθεση του Ευρωκοινοβουλίου. Συμφωνούμε σε γενικές γραμμές, αν εξαιρέσουμε τη λέξη «πρωθυπουργίνα» που είναι μάλλον αδόκιμη και καθόλου σύγχρονη, καθώς υπάρχει ως τίτλος έργου («Η Πρωθυπουργίνα»), του Τίμου Μωραϊτίνη, ήδη από το 1908.
Τέλος η έκθεση του Ευρωκοινοβουλίου αναφέρει ότι «υπάρχουν λέξεις για τις οποίες δεν υπάρχει λέξη στο άλλο γένος (πυροσβέστης, μαία, αεροσυνοδός κλπ.), αλλά τουλάχιστον δεν σχηματίζονται με τη λέξη «man» (sic) ως συνθετικό, όπως συμβαίνει σε αρκετές περιπτώσεις στα αγγλικά (fireman, policeman, airman) και άρα η χρήση τους δεν παραπέμπει τόσο έντονα σε διάκριση φύλου. Στο πλαίσιο αυτό, θα μπορούσε να εξεταστεί και η χρήση εναλλακτικών όρων για την περιγραφή ενός επαγγέλματος: «προσωπικό καθαρισμού» αντί για «καθαρίστριες», νοσηλευτικό προσωπικό αντί για «νοσοκόμες»».
Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς εδώ…: «υπάρχουν λέξεις για τις οποίες δεν υπάρχει…»; «Τουλάχιστον δεν σχηματίζονται με τη λέξη «man»! Τι σχέση έχει η λέξη «man» με τα ελληνικά; Η λέξη πυροσβέστης υπάρχει στο θηλυκό γένος (πυροσβέστρια), όπως και η λέξη μαία (μαιευτής) (ΧΡΗΣΤΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ, της ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ, Έκδοση 2014).
Η αμερικανική παράνοια με την «inclusive language»
Αν όλα αυτά φαίνονται περίεργα σε κάποιες και κάποιους, υπάρχουν και χειρότερα. Έτσι η συμπεριληπτική γλώσσα στα αγγλικά/αμερικάνικα ξεφεύγει από κάθε λογική κάποιες φορές. Έτσι οι υποστηρικτές της γλώσσας αντικατάστασης προτείνουν: Στελεχωμένος, αντί για επανδρωμένος, νέα γυναίκα, αντί για κορίτσι (young woman αντί για girl), άνθρωπος με χρώμα, αντί για νέγρος ή ανατολίτης-Ασιάτης, μετανάστης χωρίς χαρτιά (undocumented immigrant), αντί για λαθρομετανάστης ή παράτυπος μετανάστης (illegal immigrant), μοντέλο με καμπύλες, αντί για χοντρό μοντέλο, αντί για είναι ομοφυλόφιλος (he is a gay) «είναι ομοφυλόφιλο άτομο, πρόσωπο» (he is a gay person), «Καλές γιορτές» αντί για «Καλά Χριστούγεννα», Χειμερινές διακοπές, αντί για Διακοπές Χριστουγέννων, αρίθμηση ετών με ΠΚΕ/ΚΕ (Πριν από την Κοινή Εποχή, Κοινή Εποχή) αντί για π.Χ./μ.Χ.(BCE/CE στα αγγλικά), «εργάτρια του σεξ», αντί για «πόρνη», «κηδεμόνας ή γονέας κατοικίδιου ζώου», αντί για «ιδιοκτήτης κατοικίδιου» κ.ά. Το «κηδεμόνας ή γονέας κατοικίδιου ζώου», εισήχθη το 1999 από τον Δρ. Elliot Katz και την ομάδα του, καθώς ταύτισε την ιδιοκτησία ζώων με την ανθρώπινη σκλαβιά, δηλώνοντας ότι δεν «κατέχουμε τα ζώα, απλά είμαστε, «κηδεμόνες» τους». Έτσι φτάσαμε στο σημείο ορισμένες και ορισμένοι να αυτοσυστήνονται ως «γατογονείς» ή «σκυλογονείς»…
Τα… φοιτητά και τα καλλιτεχνά…
Στο πλαίσιο αυτής της πρακτικής, έχει αρχίσει να καθιερώνεται στη χώρα μας ένα ουδέτερο γένος για λέξεις που μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι έχουν μόνο αρσενικό και θηλυκό γένος: φοιτητής-φοιτήτρια, σπουδαστής-σπουδάστρια, καλλιτέχνης-καλλιτέχνιδα. Κατά την κατάληψη της ΑΣΚΤ τον περασμένο Μάρτιο εκδόθηκε ανακοίνωση, τμήμα της οποίας παραθέτουμε: «Το τελευταίο διάστημα, σύσσωμα τα σπουδαστά-τριες-τες (σημ: άτονο το-τες της κατάληξης, δηλαδή σπούδαστες ή σπουδάστες και χωρίς κόμμα ενδιάμεσα…) και τα φοιτητά-τριες-τες (ισχύουν τα ίδια λάθη με το προηγούμενο) του πολιτισμού και της τέχνης κινητοποιούνται κόντρα στις αντιδραστικές μεθοδεύσεις της κυβέρνησης. Τα καλλιτεχνικά/ιδες/ες (λείπουν οι παύλες πριν τις καταλήξεις…) δείχνουν ότι δεν πρόκειται να το βάλουν κάτω’»…
Ενώ στο indymedia.gr διαβάζουμε: «Μισθοί για τα φοιτητά και κάποιες σκέψεις γύρω από τις διάφορες μορφές αορατοποιημένης (ποια είναι η ετυμολογία της λέξης άραγε) εργασίας» (15 Μαρτίου 2021). Ο Τάκης Θεοδωρόπουλος γράφει για ένα ουδέτερο γένος «το οποίο υπερβαίνει τα όρια της ανθρώπινης κατάστασης»… Πολύ συχνά, τα τελευταία γράμματα μιας λέξης που δηλώνουν το γένος της, αντικαθίστανται από το @, π.χ. φοιτητ@. Όταν η άγνοια, οδηγεί στην παράνοια, το αποτέλεσμα είναι καταστροφικό, νομίζουμε.
Επίλογος
Η ελληνική γλώσσα έχει ιστορία χιλιάδων ετών. Οι όποιες αλλαγές σ’ αυτήν με το πέρασμα του χρόνου προέκυψαν με φυσικό τρόπο και όχι με άνωθεν υποδείξεις, περιορισμούς ή ντιρεκτίβες. Ορισμένες και ορισμένοι στο πλαίσιο της πολιτικής ορθότητας και όχι μόνο, βάλθηκαν να παραποιήσουν και να αλλοιώσουν και την ελληνική γλώσσα, μετά από τόσα άλλα.
Η ισότητα των φύλων δεν θα έρθει προσθέτοντας μια κατάληξη σε κάποιες λέξεις ή με τη χρήση αδόκιμων νεολογισμών. Δικαίωμα καθεμιάς και καθενός είναι να αυτοπροσδιορίζεται και να αυτοχαρακτηρίζεται όπως θέλει. Δικαιωματιστές, εθνομηδενιστές και λοιποί, στη χώρα που γέννησε τη Δημοκρατία(άσχετα αν κάποιες/-οι διαφωνούν), ειδικά σε αυτή, όσο κι αν προσπαθήσουν οι δεν θα μπορέσουν, ό,τι κι αν κάνουν να επιβάλλουν τις απόψεις τους…Και όσες κερκόπορτες κι αν προσπαθήσουν να βρουν, δεν θα καταφέρουν να πετύχουν τους σκοπούς τους…
ΥΓ. Οι ασάφειες του κειμένου του Ευρωκοινοβουλίου, οφείλονται στους συντάκτες του…
Με την πρόσφατη επιλογή στελεχών εκπαίδευσης, το υπουργείο Παιδείας επιχειρεί τον αθέατο μετασχηματισμό δασκάλων και καθηγητών σε τεχνικούς και των διευθυντών σε μάνατζερ, οι οποίοι θα διαπλέκονται με την αγορά.
Το πρόσφατο μήνυμα της επιλογής διευθυντών σχολικών μονάδων ήταν σαφές: Βασικό κριτήριο στην επιλογή στελεχών εκπαίδευσης είναι η υποταγή στους κυβερνητικούς σχεδιασμούς, σε μια περίοδο που το σύνολο των εκπαιδευτικών βιώνει τις πρωτοφανείς σε βαθμό αντιδραστικότητας αλλαγές στην εκπαίδευση που προωθεί η κυβέρνηση της Ν.Δ.
Ο στόχος της υπουργού Παιδείας στο πλαίσιο του διοικητικού μηχανισμού της εκπαίδευσης είναι η τοποθέτηση οικονομικού διευθυντή-μάνατζερ που θα πριμοδοτήσει το άνοιγμα του σχολείου σε επιχειρηματικές δραστηριότητες και τη διαπλοκή του με την «ελεύθερη» αγορά.
Στο πλαίσιο μιας ψευδώνυμης αποκέντρωσης οι νέοι διευθυντές επωμίζονται τον νέο ρόλο των διευθυντών-μάνατζερ στο «νέο»-φτωχό «δημόσιο» σχολείο των ιδιωτικοοικονομικών κριτηρίων, ενώ παράλληλα ωθούνται να μετατραπούν σε μάνατζερ-διαχειριστές που θα είναι υποχρεωμένοι ν’ αναζητούν πηγές χρηματοδότησης για τη λειτουργία του σχολείου.
Στόχος είναι η θεσμική μετεξέλιξη του διευθυντή από τον παλιό γραφειοκράτη διευθυντή σε έναν «δυναμικό άρχοντα-μάνατζερ», ο οποίος θα αναζητά πόρους και θα λειτουργεί ως φορέας προώθησης της νέας κουλτούρας επιχειρηματικού πνεύματος, καινοτόμων δράσεων και διασύνδεσης «του σχολείου του» με την τοπική αγορά.
Νέου τύπου εξουσία
Μια τέτοια λειτουργία του διευθυντή θα εναρμονίζεται με τη νέα μορφή «αυτοαξιολόγησης σχολικών μονάδων» που έχει θεσμοθετήσει το υπουργείο, αφού, μέσα από τη διαδικασία αξιολόγησης που προβλέπεται, τα σχολεία θα λειτουργούν ως «αυτονομημένες μονάδες», οι οποίες θα ανταγωνίζονται η μία την άλλη στην επίδειξη καλών σχολικών αποτελεσμάτων, καινοτομικών δράσεων και πρακτικών, ανεύρεσης πόρων και, τέλος, προσέλκυσης πελατών (μαθητών). Μιλάμε για την «κατασκευή» ενός αυταρχικού και ιεραρχικού διοικητικού μηχανισμού της εκπαίδευσης, πλήρως ελεγχόμενου, που δεν υλοποιεί απλά και μόνο την κυβερνητική πολιτική, αλλά λειτουργεί ως μηχανισμός επιτήρησης, αυταρχικού ελέγχου και χειραγώγησης των εκπαιδευτικών στη βάση των πελατειακών σχέσεων και του ρουσφετιού.
Το μάνατζμεντ αντιπροσωπεύει την εισαγωγή ενός νέου τύπου εξουσίας στην εκπαίδευση (και σε όλο τον δημόσιο τομέα), είναι μια «μετασχηματιστική δύναμη». Παίζει ρόλο-κλειδί στην αποδυνάμωση και τη διάλυση συλλογικών συστημάτων λήψης αποφάσεων στα σχολεία και την αντικατάστασή τους με επιχειρηματικά-ανταγωνιστικά.
Σύμφωνα με την έκθεση του Stephen Ball και της Deborah Youdell του Ινστιτούτου της Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου του Λονδίνου («Η κρυφή ιδιωτικοποίηση στη δημόσια εκπαίδευση»), το μάνατζμεντ απόδοσης και ο ανταγωνισμός μεταξύ σχολικών μονάδων (ή Πανεπιστημίων) έχουν πολλών ειδών επιπτώσεις στις σχέσεις, τόσο τις διαπροσωπικές όσο και μεταξύ των ρόλων (κάθετων και οριζόντιων) των εκπαιδευτικών στα σχολεία: πιο συγκεκριμένα, εντατικοποίηση της εργασίας, εργασιακό στρες και, βέβαια, μεταβολές στις σχέσεις του εκπαιδευτικού προσωπικού.
Οι σχέσεις των εκπαιδευτικών με τη διοίκηση εξατομικεύονται, καθώς μειώνονται οι ευκαιρίες συγκρότησης συναδελφικών κοινοτήτων. Το νέο δημόσιο μάνατζμεντ και οι πρακτικές οι οποίες το συγκροτούν προκαλούν αύξηση της παραγωγής διοικητικών εγγράφων και εκθέσεων, καθώς και της χρήσης των συγκεκριμένων εργαλείων για τη δημιουργία αποδοτικών και συγκρίσιμων συστημάτων πληροφόρησης.
Αυτό έχει συνέπεια τόσο την αύξηση της επιτήρησης του έργου και των αποτελεσμάτων των εκπαιδευτικών όσο και ένα διευρυνόμενο χάσμα που αφορά τις αξίες, τους σκοπούς και τις οπτικές μεταξύ του διευθυντικού προσωπικού, από τη μια πλευρά, το οποίο ενδιαφέρεται πρωταρχικά για τη διαχείριση των εντυπώσεων, και, από την άλλη πλευρά, του διδακτικού προσωπικού, που ενδιαφέρεται πρωταρχικά για την υλοποίηση του αναλυτικού προγράμματος, τον έλεγχο της σχολικής τάξης, τις ανάγκες των μαθητών και την τήρηση αρχείων.
Απομνημόνευση
Οι πιέσεις του ανταγωνισμού μπορούν, επίσης, να επηρεάσουν τις μορφές της παιδαγωγικής οι οποίες χρησιμοποιούνται στην τάξη, δίνοντας όλο και μεγαλύτερη έμφαση στη «διδασκαλία για τις εξετάσεις» μέσω της μηχανικής απομνημόνευσης και της επανάληψης. Τα σχολεία ωθούνται να εισαγάγουν την προπαρασκευή των μαθητών σε δεξιότητες γραπτών διαγωνισμάτων και εξετάσεων, καθώς και μαθήματα εξάσκησης σε εξετάσεις.
Η εμπειρία της σχολικής τάξης που βιώνει ο μαθητής στενεύει και μειώνεται, ενώ ο εκπαιδευτικός γίνεται όλο και πιο εξαρτημένος από προσχεδιασμένα υλικά «στεγανά από τον εκπαιδευτικό», προκατασκευασμένα κρατικά προγράμματα, σχέδια αναλυτικών προγραμμάτων τα οποία ελέγχουν τον ρυθμό της διδασκαλίας και κατευθυντικές διδακτικές μεθόδους.
Η εξαγωγή συμπερασμάτων από στοιχεία ερευνών σχετικά με την ικανοποίηση και το ηθικό των εκπαιδευτικών θα έδειχνε ότι οι επιπτώσεις και οι αλλαγές οι οποίες περιγράφονται εδώ πρόκειται να έχουν αρνητικές συνέπειες. Μια πτώση στα επίπεδα ικανοποίησης και ηθικού των εκπαιδευτικών έχει, με τη σειρά της, συνέπειες για την πρόσληψη και τη συγκράτησή τους στο σχολείο.
Ερευνες πάνω στην ικανοποίηση των εκπαιδευτικών έχουν επανειλημμένα βρει ότι, ενώ ο μισθός δεν είναι μεγάλης σημασίας παράγοντας για την παραγωγή υψηλών επιπέδων ικανοποίησης, οι συνθήκες εργασίας, η εμπλοκή στη λήψη αποφάσεων και οι καλές σχέσεις με τη «διοίκηση» είναι. Ολοι αυτοί οι παράγοντες απειλούνται ή μειώνεται η σημασία τους από τα αποτελέσματα του συνδυασμού του ανταγωνισμού, του νέου διοικητισμού και της λογοδοσίας σε κρίσιμα ζητήματα.
Οι μορφές ιδιωτικοποίησης στην εκπαίδευση έχουν προκαλέσει τον επαναπροσδιορισμό των εργασιακών σχέσεων και των συνθηκών απασχόλησης. Αυτό συνοδεύεται από συναφείς περιορισμούς του ρόλου των εκπαιδευτικών σωματείων και υποβαθμίζει τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και τις συμφωνίες απασχόλησης.
Συγκεκριμένα, το νέο μάνατζμεντ εισάγει και παρακολουθεί την επιτυχία στόχων απόδοσης, ενώ η εργασία των εκπαιδευτικών εξατομικεύεται και, συγχρόνως, υπόκειται σε μορφές μέτρησης αποτελεσμάτων. Τα μέτρα αποτίμησης της απόδοσης με βάση τα αποτελέσματα δημιουργούν τις συνθήκες για την εισαγωγή συμβάσεων απασχόλησης και αμοιβής συνδεδεμένων με την απόδοση.
Τα αμερικανικά Πανεπιστήμια (ο μεγάλος έρωτας της υπουργού Παιδείας) θεωρούνται η αφρόκρεμα των ΑΕΙ του κόσμου. Ταυτόχρονα όμως έχουν εξαιρετικά ακριβά δίδακτρα και έχουν χρεώσει 44 εκατομμύρια νέους με φοιτητικά δάνεια 1,6 τρισ. δολαρίων!
Αυτή βέβαια είναι η μία πλευρά του νομίσματος. Η άλλη έχει να κάνει με τις πτυχές του πιο ταξικού εκπαιδευτικού συστήματος που υπάρχει στον κόσμο. Το κόστος φοίτησης στα Πανεπιστήμια είναι δυσβάστακτο. Απαγορευτικό για εκατομμύρια Αμερικανούς νέους. Αιτία; Τα εξαιρετικά ακριβά δίδακτρα που κάθε σπουδαστής οφείλει(!) να καταβάλει.
Η εκπαίδευση στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού είναι μια πολύ δαπανηρή διαδικασία… Όμως το σύστημα έχει λύση. Ονομάζεται φοιτητικό δάνειο. Για παράδειγμα η πρόταση για φοιτητικά δάνεια αποτελεί μία από τις πιο γνωστές και συνάμα πιο επίμονες προτάσεις του ΟΟΣΑ. Ο γνωστός διεθνής οργανισμός πλασάρει τα φοιτητικά δάνεια σαν εργαλείο που θα απαλλάξουν τους φοιτητές και τις οικογένειές τους από τα βάρη των σπουδών τους.
Ποια είναι η σημερινή πραγματικότητα στις ΗΠΑ; Ποτέ στο παρελθόν οι Αμερικάνοι φοιτητές δεν είχαν τόσα χρέη όσο σήμερα! Πρόκειται για το υψηλότερο ιδιωτικό χρέος στη μητρόπολη του καπιταλισμού μετά τα στεγαστικά δάνεια των Αμερικανών πολιτών!
Η αύξηση του χρέους των σπουδαστών συμβαίνει αργά αλλά σταθερά, έτσι ώστε όταν θα παρατηρήσουν ότι το νερό βράζει είναι ήδη «μαγειρεμένοι». Ετσι οι νέοι ξεκινούν την επαγγελματική τους καριέρα υπερχρεωμένοι. Δουλεύουν για να αποπληρώσουν τις σπουδές τους.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, στο μέλλον όλο και περισσότεροι φοιτητές δεν θα είναι πλέον σε θέση να αποπληρώσουν τα δάνειά τους. Εδώ και χρόνια τα ΜΜΕ συγκρίνουν το πρόβλημα με τη χρεοκοπία της Lehman Brothers και την οικονομική κρίση που ξέσπασε στη συνέχεια. Πολλοί είναι εκείνοι που κάνουν λόγο για «φούσκα» και ανησυχούν ότι το πρόβλημα που είχαν δημιουργήσει τότε τα ενυπόθηκα δάνεια των Αμερικανών μπορεί να το προκαλέσουν σύντομα τα φοιτητικά δάνεια.
Δωροδοκίες και …των γονέων
Ωστόσο υπάρχουν και άλλες σκοτεινές πλευρές που μένουν στο περιθώριο της συζήτησης για τα Αμερικανικά Πανεπιστήμια που η υπουργός Παιδείας τα παρουσιάζει σαν τον εκπαιδευτικό Παράδεισο.
Αμερικανοί ομοσπονδιακοί εισαγγελείς το 2019 είχαν απαγγείλει κατηγορίες σε βάρος δεκάδων προσώπων που βοηθούσαν εύπορους Αμερικανούς να αγοράζουν θέσεις για τα παιδιά τους σε σχολές της ελίτ, μεταξύ των οποίων τα πανεπιστήμια Γέηλ, Στάνφορντ και Τζορτζτάουν, σε μια πλεκτάνη ύψους 25 εκατομμυρίων δολαρίων.
Οι Ομοσπονδιακοί εισαγγελείς στη Βοστώνη απήγγειλαν κατηγορίες σε βάρος του Ουίλιαμ «Ρικ» Σίνγκερ, 58 ετών, ως επικεφαλής της κομπίνας μέσω του δικτύου του, του Edge College & Career Network, το οποίο εξυπηρετεί έναν κατάλογο πελατών που περιλαμβάνει διευθύνοντες συμβούλους μεγάλων εταιρειών και ηθοποιούς.
Σύμφωνα με τους εισαγγελείς, η επιχείρηση του Σίνγκερ κανόνιζε ώστε τις εισαγωγικές εξετάσεις στα πανεπιστήμια να τις δίνουν άλλοι στη θέση των παιδιών των πελατών της και σε μερικές περιπτώσεις φρόντισε ώστε υποψήφιοι για εισαγωγή να καταγραφούν ως επιλεγμένοι αθλητές, παρόλο που δεν είχαν καμιά αθλητική ικανότητα.
Δύο πλούσιοι πατέρες (οι πρώτοι που δικάστηκαν στο πλαίσιο του μεγάλου σκανδάλου δωροδοκίας από εύπορους γονείς, με σκοπό την εισαγωγή των παιδιών τους σε περίβλεπτα πανεπιστήμια), καταδικάστηκαν πριν κάμποσο καιρό για κατηγορίες ότι επιχείρησαν διεφθαρμένα να εξαγοράσουν την εισαγωγή των παιδιών τους σε κορυφαία αμερικανικά πανεπιστήμια, εμφανίζοντας τα ψευδώς ως καλούς αθλητές.
Ένα ομοσπονδιακό σώμα ενόρκων στη Βοστώνη έκρινε ενόχους το πρώην στέλεχος καζίνο, Γκαμάλ Αζίζ και τον ιδρυτή μιας εταιρείας επενδύσεων ιδιωτικών κεφαλαίων, Τζον Ουίλσον για όλες τις κατηγορίες που σχετίζονται με τις πληρωμές εκατοντάδων χιλιάδων δολαρίων για την εξασφάλιση εισαγωγής των παιδιών τους σε πανεπιστήμια.
Η ετυμηγορία ακολούθησε 10-1/2 ώρες σύσκεψης των ενόρκων και τέσσερις εβδομάδες δίκης σε μια υπόθεση που έφερε στο φως τις ανισότητες στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και μέχρι πού μπορεί να φτάσουν εύποροι γονείς για να εξασφαλίσουν θέσεις για τα παιδιά τους σε ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Ο Αζίζ και ο Ουίλσον είναι μεταξύ των 57 ατόμων που κατηγορούνται για μια κομπίνα στην οποία πλούσιοι γονείς συνωμοτούσαν με τον σύμβουλο κολεγιακών εισαγωγών από την Καλιφόρνια, Ουίλιαμ «Ρικ» Σίνγκερ για να εξασφαλίσουν με απάτη μια θέση για τα παιδιά τους σε πανεπιστήμια.
Ο Σίνγκερ δήλωσε ένοχος το 2019 στην κατηγορία ότι διευκόλυνε τις απάτες και βοηθούσε να δωροδοκηθούν προπονητές αθλημάτων ώστε τα παιδιά των πελατών του να εμφανίζονται ως καλοί αθλητές και να εισάγονται στα πανεπιστημιακά ιδρύματα χάρη στις «επιδόσεις» τους.
Ο Αζίζ, πρώην στέλεχος της Wynn Resorts Ltd, γνωστός και ως Γκαμάλ Αμπντελαζίζ, και ο Ουίλσον, ο οποίος ίδρυσε την εταιρεία Hyannis Port Capital, άκουσαν ανέκφραστοι την ανάγνωση της ετυμηγορίας.
Και οι δύο καταδικάστηκαν για συνωμοσία σε απάτη και συνωμοσία για δωροδοκία για ομοσπονδιακά προγράμματα. Ο Ουίλσον καταδικάστηκε επίσης για έξι άλλες κατηγορίες απάτης, δωροδοκίας και φορολογικών αδικημάτων.
Οι περισσότεροι από τους γονείς που εμπλέκονται στο σκάνδαλο έχουν ήδη δηλώσει ένοχοι. Μεταξύ αυτών ήταν και η ηθοποιός Φελίσιτι Χάφμαν η πρώην πρωταγωνίστρια της σειράς «Νοικοκυρές σε απόγνωση», που καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης δύο εβδομάδων και έμεινε στη φυλακή για 11 ημέρες.
to tseligato tou agriniou 
